Charles Robert Darwin, nhà tự nhiên học lỗi lạc người Anh, nổi tiếng với thuyết tiến hóa chọn lọc tự nhiên, một nền tảng của sinh học hiện đại. Phát hiện vĩ đại này thống nhất các ngành khoa học sinh vật, giải thích sự đa dạng của thế giới tự nhiên.
Cuốn sách “Nguồn gốc muôn loài” (1859) của Darwin giải thích rằng tiến hóa qua các thế hệ xảy ra nhờ biến dị, cung cấp một lời giải thích khoa học cho sự phong phú của tự nhiên. Tên đầy đủ của nó là Về nguồn gốc các loài thông qua chọn lọc tự nhiên, hay việc gìn giữ các chủng đặc ân thông qua cuộc đấu tranh sinh tồn. Giả thuyết về tiến hóa thông qua chọn lọc tự nhiên đã gây tranh cãi vào thời điểm đó, mâu thuẫn với các quan điểm tôn giáo về sinh vật học.
Những quan sát trong chuyến đi trên tàu Beagle đã củng cố lý thuyết của Darwin. Quần đảo Galapagos, với sự đa dạng sinh học độc đáo, đã để lại ấn tượng sâu sắc. Darwin ghi nhận sự khác biệt của các loài vật khi di chuyển về phía Nam và sự khác biệt đáng kể giữa các sinh vật trên quần đảo Galapagos, dù chúng có niên đại địa chất khá trẻ. Ông đã thu thập những quan sát này để nghiên cứu sâu hơn sau khi trở về Anh.
Darwin đã dành hơn 20 năm để biên soạn “Nguồn gốc của muôn loài”, cố gắng cụ thể hóa các lý thuyết của mình. Ông đọc nhiều tài liệu, từ tạp chí đến sách lịch sử tự nhiên, và trao đổi với các nhà gây giống cây trồng và vật nuôi. Dữ liệu từ chuyến đi Beagle giúp ông giải đáp các bài toán về thực vật học, động vật học, địa chất học và cổ sinh vật học.
Tuy nhiên, cuốn sách cuối cùng của Darwin, “Sự hình thành chất mùn do tác động của giun đất” (The Formation of Vegetable Mould Through the Action of Worms), ít được biết đến hơn nhưng lại rất quan trọng. Tác phẩm này, xuất bản năm 1881, tập trung vào ảnh hưởng to lớn của giun đất đối với đất đai.
Darwin chứng minh rằng giun đất không chỉ đơn thuần là những sinh vật nhỏ bé sống dưới lòng đất, mà chúng còn đóng vai trò then chốt trong việc cải tạo đất, tăng độ phì nhiêu và ảnh hưởng đến cảnh quan. Ông đã nghiên cứu tỉ mỉ cách giun đất đào hang, nghiền nát lá cây, và thải ra phân, từ đó tạo ra lớp mùn quan trọng cho sự phát triển của thực vật.
Darwin cho thấy rằng, qua hàng thế kỷ, hoạt động của giun đất có thể làm biến đổi hoàn toàn bề mặt đất, thậm chí chôn vùi cả những công trình kiến trúc cổ đại. Cuốn sách này không chỉ là một nghiên cứu khoa học, mà còn là một lời ca ngợi đối với những sinh vật nhỏ bé nhưng mạnh mẽ, những “người làm vườn thầm lặng” của Trái Đất.
Thuyết tiến hóa của Darwin đã dần được giới khoa học chấp nhận, mặc dù ban đầu gặp phải sự phản đối từ Giáo hội và các nhà khoa học bảo thủ. Để vinh danh những đóng góp to lớn của ông, tro cốt của Darwin được đặt cạnh Isaac Newton trong Tu viện Westminster, London.
