Xuân Quỳnh, nữ thi sĩ tài hoa của nền văn học Việt Nam hiện đại, đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng độc giả bởi những vần thơ giàu cảm xúc, chân thành và đằm thắm. Đặc biệt, bài thơ “Sóng” được sáng tác năm 1967 trong chuyến đi thực tế tại biển Diêm Điền (Thái Bình), đã trở thành một biểu tượng cho tình yêu đôi lứa, thể hiện khát vọng về một tình yêu vĩnh cửu, vượt qua mọi giới hạn của không gian và thời gian. “Sóng” không chỉ là tiếng lòng của một người phụ nữ đang yêu, mà còn là lời tự sự về những cung bậc cảm xúc phức tạp, những suy tư sâu sắc về tình yêu và cuộc đời.
Tình yêu trong “Sóng” được thể hiện qua hình tượng sóng biển, một hình ảnh vừa quen thuộc vừa mang nhiều ý nghĩa biểu tượng. Con sóng không chỉ là hiện tượng tự nhiên mà còn là ẩn dụ cho những trạng thái cảm xúc khác nhau của người con gái đang yêu.
Nỗi nhớ trong tình yêu được Xuân Quỳnh diễn tả một cách da diết, cháy bỏng, vượt qua mọi giới hạn của không gian và thời gian.
“Dưới lòng sâu, dưới lòng sâu
Trên mặt nước, trên mặt nước
Ôi con sóng nhớ bờ
Ngày đêm không ngủ được
Lòng em nhớ đến anh
Cả trong mơ còn thức”
Chữ “nhớ” được lặp lại nhiều lần, như một điệp khúc ngân nga, khắc sâu vào tâm trí người đọc. Nỗi nhớ không chỉ tồn tại ở “dưới lòng sâu” hay “trên mặt nước”, mà còn len lỏi vào từng giấc mơ, ám ảnh cả trong vô thức. Sự trằn trọc, thao thức “ngày đêm không ngủ được” càng tô đậm thêm sự khắc khoải, mong mỏi trong tình yêu. Nỗi nhớ của em, hóa ra, còn mãnh liệt hơn cả sóng. Sóng “nhớ bờ” là một lẽ tự nhiên, còn em “nhớ đến anh” là cả một sự dâng trào của con tim.
Từ nỗi nhớ của sóng đối với bờ, Xuân Quỳnh chuyển sang diễn tả nỗi nhớ của em đối với anh, tạo nên sự đồng điệu sâu sắc giữa thiên nhiên và con người. Hai câu thơ “Lòng em nhớ đến anh/ Cả trong mơ còn thức” được xem là những câu thơ hay nhất trong bài, thể hiện sự trào dâng mãnh liệt của nỗi nhớ trong tình yêu.
Không chỉ có nỗi nhớ, tình yêu trong “Sóng” còn được thể hiện qua sự thủy chung, son sắt.
“Dẫu xuôi về phương Bắc
Dẫu ngược về phương Nam
Nơi nào em cũng nghĩ
Hướng về anh – một phương”
Những phương hướng địa lý “Bắc”, “Nam” gợi ra sự xa cách, những éo le, trắc trở trong cuộc đời. Nhưng dù ở bất cứ nơi đâu, trái tim em vẫn luôn hướng về anh, “một phương” duy nhất. Với người con gái đang yêu, không còn khái niệm về phương hướng địa lý, mà chỉ còn một “phương anh”, một tình yêu bất biến, trường tồn.
Xuân Quỳnh cũng thể hiện niềm tin vào tình yêu và cuộc đời thông qua hình ảnh sóng và bờ.
“Dù muôn vời cách trở
Con sóng vẫn tới bờ”
Dù có bao nhiêu khó khăn, trắc trở, tình yêu đích thực vẫn sẽ vượt qua mọi thử thách để đến được bến bờ hạnh phúc. Câu thơ như một lời dặn lòng, khẳng định sự chủ động, mạnh mẽ của người con gái trong tình yêu.
Tuy nhiên, bên cạnh những cung bậc cảm xúc ngọt ngào, “Sóng” cũng chứa đựng những âu lo, phấp phỏng về sự hữu hạn của đời người và sự mong manh của hạnh phúc. Xuân Quỳnh cảm thấy thấp thỏm khi nghĩ đến quy luật nghiệt ngã của thời gian, khi “năm tháng sẽ đi qua”.
Để vượt qua nỗi lo lắng ấy, Xuân Quỳnh khát khao được hòa nhập vào cuộc đời, vào biển lớn tình yêu, để tình yêu trở nên vĩnh cửu.
“Làm sao được tan ra
Thành trăm con sóng nhỏ
Giữa biển lớn tình yêu
Để ngàn năm còn vỗ”
Khát vọng “tan ra” là khát vọng được hòa nhập, được sống hết mình trong tình yêu. Hai chữ “ngàn năm” thể hiện ước muốn tình yêu sẽ trường tồn mãi mãi. Động từ “vỗ” diễn tả sức sống mãnh liệt, không ngừng nghỉ của tình yêu. Tình yêu ở đây không còn là tình yêu ích kỷ, chỉ biết cho riêng mình, mà là tình yêu biết nghĩ đến mọi người, đến cuộc đời chung.
Qua hình tượng sóng, Xuân Quỳnh đã khắc họa vẻ đẹp tình yêu của người phụ nữ Việt Nam: thiết tha, nồng nàn, chung thủy, muốn vượt qua thử thách của thời gian và sự hữu hạn của đời người. “Sóng” là một bài thơ tiêu biểu cho phong cách thơ Xuân Quỳnh, một bài thơ xinh xắn, hồn nhiên, trong sáng mà ý nhị, sâu xa. Bài thơ không chỉ là một khúc hát về tình yêu đôi lứa, mà còn là một lời khẳng định về vẻ đẹp tâm hồn của người phụ nữ Việt Nam trong tình yêu, một tình yêu mãnh liệt, đắm say mà cũng rất trong sáng, cao cả.
