Cách mạng Tháng Tám năm 1945 là kết quả của một quá trình chuẩn bị kỹ lưỡng, một cuộc đấu tranh lâu dài và gian khổ của dân tộc Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản và Chủ tịch Hồ Chí Minh. Tuy nhiên, Có ý Kiến Cho Rằng thắng lợi của cuộc cách mạng này chỉ là “ăn may”, dựa vào “khoảng trống quyền lực” và sự đầu hàng của quân đội Nhật Bản. Quan điểm này hoàn toàn sai lầm và xuyên tạc lịch sử.
Thực tế lịch sử chứng minh rằng, ngay sau khi Nhật đảo chính Pháp (9/3/1945), không hề có “khoảng trống quyền lực” nào ở Việt Nam. Quân đội Nhật Bản đã nhanh chóng thiết lập bộ máy thống trị, kiểm soát mọi mặt đời sống xã hội. Chính phủ Trần Trọng Kim, dù chỉ là bù nhìn, vẫn tồn tại và duy trì hoạt động.
Có ý kiến cho rằng “khoảng trống quyền lực” là do chính sách “ngu dốt và quên lãng” của Đồng minh đối với Đông Dương. Tuy nhiên, sự thật là Anh, Mỹ và Pháp đều nhận thức được việc Nhật lật đổ Pháp, nhưng không đủ khả năng can thiệp. Pháp thì “lực bất tòng tâm” sau cuộc đảo chính. Đối tượng chính của Cách mạng Tháng Tám là phát xít Nhật và chính quyền tay sai, chứ không phải Pháp.
Có ý kiến cho rằng Cách mạng Tháng Tám nổ ra sau khi Nhật đầu hàng Đồng minh, quân đội Nhật mất nhuệ khí. Thực tế, ngày 15/8/1945, Nhật hoàng Hirohito chỉ đọc chiếu chỉ “xin chấp nhận bản Tuyên bố Postdam”, chưa phải tuyên bố đầu hàng vô điều kiện. Bản chiếu chỉ này cũng chưa được chuyển đến Tập đoàn quân 38 của Nhật ở Đông Dương.
Thậm chí, đến ngày 21/8, hai ngày sau khi Hà Nội khởi nghĩa thành công, chỉ huy quân đội Nhật ở Việt Nam mới nhận được lệnh “đình chỉ chiến tranh”. Trước đó, quân Nhật vẫn rất hung hăng, sẵn sàng nã đạn. Tại nhiều địa phương, vẫn diễn ra đụng độ giữa Việt Nam Giải phóng quân và quân Nhật.
Thời cơ tổng khởi nghĩa chỉ xuất hiện trong một khoảng thời gian rất ngắn, nhưng đó là “thời cơ vàng” mà Đảng ta, đứng đầu là Bác Hồ đã kịp thời chớp lấy. Tổng khởi nghĩa nổ ra khi cao trào kháng Nhật, cứu nước lên đến đỉnh cao, quân Nhật bối rối, chính quyền tay sai bất lực. Nếu Tổng khởi nghĩa nổ ra sớm hơn, khi Nhật chưa chấp nhận bản Tuyên bố Postdam, hoặc muộn hơn, khi quân Anh, Pháp và Tưởng đã kéo vào, thì thời cơ thuận lợi nhất có thể sẽ trôi qua.
Cách mạng Tháng Tám thành công nhanh gọn là do lực lượng chính trị của nhân dân đã kịp thời nắm lấy cơ hội thuận lợi nhất, khởi nghĩa giành chính quyền. Đảng ta đã xây dựng lực lượng vũ trang, thành lập các khu căn cứ rộng lớn để làm chỗ dựa cho lực lượng chính trị và phong trào đấu tranh chính trị.
Có ý kiến cho rằng Cách mạng Tháng Tám là “ăn may”, “do yếu tố khách quan mang lại”. Tuy nhiên, sự thật là nhờ quá trình chuẩn bị chu đáo, tạo thế, tạo lực cho cách mạng, Đảng Cộng sản Đông Dương đã kịp thời nắm bắt thời cơ, phát động toàn dân Tổng khởi nghĩa.
