Nền văn minh Chăm Pa, một di sản văn hóa rực rỡ trên dải đất miền Trung Việt Nam, không tự nhiên mà hình thành. Sự ra đời và phát triển của nó là kết quả của sự kết hợp hài hòa giữa điều kiện tự nhiên, yếu tố xã hội bản địa, và sự tiếp thu văn hóa từ bên ngoài, đặc biệt là từ Ấn Độ.
Về điều kiện tự nhiên, Chăm Pa phát triển từ thế kỷ II đến thế kỷ XV trên địa bàn các tỉnh miền Trung và một phần cao nguyên Trường Sơn ngày nay. Vị trí địa lý này đóng vai trò quan trọng trong việc định hình nên văn hóa và kinh tế của Chăm Pa.
Về yếu tố xã hội, sự phát triển nội tại của các cộng đồng cư dân Sa Huỳnh, những người đã sinh sống ở vùng duyên hải miền Trung từ khoảng thế kỷ V TCN, là nền tảng quan trọng cho sự hình thành nhà nước Chăm Pa. Cơ cấu xã hội Sa Huỳnh, với các lãnh địa và liên minh làng xã, đã tạo tiền đề cho một tổ chức chính trị phức tạp hơn.
Sự phát triển từ văn hóa Sa Huỳnh, một nền văn hóa bản địa với trình độ phát triển nhất định, đóng vai trò then chốt trong việc tạo dựng nền móng xã hội cho Chăm Pa.
Ảnh hưởng từ văn minh Ấn Độ là một yếu tố không thể bỏ qua. Từ thời văn hóa Sa Huỳnh, cư dân nơi đây đã có sự giao thương và tiếp xúc với văn minh Ấn Độ. Thông qua các thương nhân, các yếu tố như chữ viết, tôn giáo (Hindu giáo và Phật giáo), tư tưởng, mô hình tổ chức nhà nước và pháp luật đã được du nhập vào Chăm Pa.
Sự tiếp thu có chọn lọc và sáng tạo những thành tựu của văn minh Ấn Độ đã giúp Chăm Pa phát triển rực rỡ, tạo nên một nền văn hóa độc đáo, mang đậm bản sắc riêng. Các đền tháp, tượng thần, và các công trình kiến trúc khác là minh chứng rõ ràng cho sự hòa quyện giữa văn hóa bản địa và văn hóa Ấn Độ.
Tóm lại, Cơ Sở Hình Thành Của Văn Minh Chăm Pa là sự tổng hòa của các yếu tố: điều kiện tự nhiên thuận lợi, nền tảng xã hội từ văn hóa Sa Huỳnh, và sự tiếp thu, chọn lọc các yếu tố văn hóa từ Ấn Độ. Sự kết hợp này đã tạo nên một nền văn minh Chăm Pa độc đáo, góp phần làm phong phú thêm bức tranh văn hóa Việt Nam.
