Bác Hồ kính yêu của dân tộc ta, người luôn trăn trở về sự nghiệp giáo dục và rèn luyện thế hệ trẻ, đã từng căn dặn: “Có tài mà không có đức là người vô dụng, Có đức Mà Không Có Tài Thì Làm Việc Gì Cũng Khó”. Câu nói ấy chứa đựng một bài học sâu sắc về mối quan hệ giữa tài năng và đạo đức, đặc biệt trong bối cảnh xây dựng và phát triển đất nước.
Để hiểu rõ hơn lời dạy của Bác, chúng ta cần làm rõ hai khái niệm “đức” và “tài”. Đức là phẩm chất đạo đức tốt đẹp của con người, thể hiện qua hành vi ứng xử chuẩn mực, lòng nhân ái, sự trung thực, tinh thần trách nhiệm và lòng yêu nước. Tài là năng lực, trình độ chuyên môn, kỹ năng, kiến thức và kinh nghiệm giúp con người hoàn thành công việc một cách hiệu quả và sáng tạo.
Lời dạy của Bác Hồ khẳng định rằng, có tài mà không có đức thì con người trở nên vô dụng, thậm chí còn gây hại cho xã hội. Một người có kiến thức uyên bác, kỹ năng điêu luyện nhưng lại thiếu đạo đức, chỉ biết vun vén cho lợi ích cá nhân, thậm chí sử dụng tài năng của mình để làm điều xấu thì không những không đóng góp được gì cho cộng đồng mà còn gây ra những hậu quả khôn lường. Ví dụ, một kỹ sư xây dựng có chuyên môn giỏi nhưng lại bớt xén vật liệu, làm ẩu công trình thì sẽ gây nguy hiểm cho người sử dụng. Một bác sĩ có tay nghề cao nhưng lại vô cảm, thiếu trách nhiệm với bệnh nhân thì sẽ làm mất đi niềm tin của người bệnh.
Ngược lại, “có đức mà không có tài thì làm việc gì cũng khó”. Dù có phẩm chất đạo đức tốt đẹp, lòng nhiệt huyết và tinh thần trách nhiệm cao nhưng nếu thiếu năng lực, kiến thức và kỹ năng cần thiết thì cũng khó có thể hoàn thành công việc một cách hiệu quả. Ví dụ, một người nông dân hiền lành, chăm chỉ nhưng lại không biết áp dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất thì năng suất cây trồng sẽ thấp. Một nhà quản lý có tâm huyết nhưng lại thiếu kiến thức về quản trị kinh doanh thì doanh nghiệp sẽ khó phát triển.
Như vậy, tài và đức là hai yếu tố không thể tách rời, bổ sung cho nhau để tạo nên một con người hoàn thiện. Đức là gốc, là nền tảng để tài phát triển đúng hướng và phục vụ cho lợi ích chung của xã hội. Tài là công cụ, là phương tiện để đức được thể hiện một cách hiệu quả và thiết thực. Một người có cả tài lẫn đức là người có đủ phẩm chất và năng lực để đóng góp vào sự phát triển của đất nước và xã hội.
Trong xã hội hiện đại, khi khoa học công nghệ phát triển như vũ bão, cạnh tranh ngày càng gay gắt, việc rèn luyện cả tài và đức càng trở nên quan trọng. Chúng ta cần phải không ngừng học tập, trau dồi kiến thức, nâng cao kỹ năng để đáp ứng yêu cầu của công việc. Đồng thời, chúng ta cũng cần phải rèn luyện đạo đức, giữ gìn phẩm chất trong sáng, sống trung thực, trách nhiệm, yêu thương và giúp đỡ mọi người.
Lời dạy của Bác Hồ vẫn còn nguyên giá trị thời sự trong bối cảnh hiện nay. Nó là kim chỉ nam cho mỗi chúng ta trong quá trình tu dưỡng, rèn luyện và phấn đấu để trở thành những người công dân có ích cho xã hội. Chúng ta hãy cùng nhau thực hiện lời dạy của Bác, xây dựng một xã hội ngày càng văn minh, giàu đẹp và hạnh phúc.
