Chọn lọc tự nhiên (CLTN) là một trong những động lực chính thúc đẩy quá trình tiến hóa của sinh vật. Mặc dù có nhiều yếu tố tác động đến sự tiến hóa, nhưng CLTN được xem là nhân tố tiến hóa cơ bản nhất vì nó trực tiếp tạo ra sự thích nghi của sinh vật với môi trường sống. Điều này có nghĩa là CLTN không chỉ đơn thuần thay đổi tần số alen trong quần thể mà còn định hình nên các đặc điểm và hành vi giúp sinh vật tồn tại và sinh sản thành công hơn.
Một trong những lý do quan trọng khiến CLTN được coi là yếu tố then chốt là khả năng “chọn lọc” những biến dị có lợi và loại bỏ những biến dị có hại. Các biến dị di truyền phát sinh ngẫu nhiên, nhưng chỉ những biến dị giúp sinh vật thích nghi tốt hơn với môi trường mới có cơ hội tồn tại và truyền lại cho thế hệ sau. Quá trình này diễn ra liên tục và tích lũy dần qua thời gian, dẫn đến sự hình thành các loài mới với những đặc điểm thích nghi cao độ.
Sự khác biệt về mỏ chim sẻ Darwin là một ví dụ điển hình cho thấy CLTN tác động đến hình thái và chức năng của sinh vật như thế nào. Các quần thể chim sẻ trên các đảo khác nhau của quần đảo Galapagos có hình dạng mỏ khác nhau, phù hợp với nguồn thức ăn có sẵn trên từng đảo.
Ngoài ra, CLTN còn có vai trò quan trọng trong việc duy trì sự đa dạng di truyền trong quần thể. Mặc dù CLTN có xu hướng loại bỏ các biến dị có hại, nhưng nó cũng có thể duy trì các biến dị có lợi trong một số điều kiện nhất định. Ví dụ, ở những môi trường biến đổi liên tục, các biến dị giúp sinh vật thích nghi với các điều kiện khác nhau có thể cùng tồn tại trong quần thể.
Ngụy trang là một ví dụ khác về sự thích nghi do CLTN tạo ra. Các loài côn trùng, cá, và động vật khác có màu sắc và hình dạng giống với môi trường xung quanh, giúp chúng trốn tránh kẻ săn mồi hoặc phục kích con mồi hiệu quả hơn.
Tóm lại, CLTN là nhân tố tiến hóa cơ bản nhất vì nó trực tiếp tạo ra sự thích nghi, định hình các đặc điểm của sinh vật, và duy trì sự đa dạng di truyền. Mặc dù các yếu tố khác như đột biến, di nhập gen, và biến động di truyền cũng đóng vai trò trong quá trình tiến hóa, nhưng CLTN là động lực chính định hướng cho sự tiến hóa theo hướng thích nghi với môi trường. Chính vì vậy, việc hiểu rõ về CLTN là vô cùng quan trọng để có thể nắm bắt được bản chất của quá trình tiến hóa và sự hình thành của sự sống trên Trái Đất.
