Chuyển động thẳng nhanh dần đều là một khái niệm quan trọng trong chương trình Vật lý THPT. Việc nắm vững định nghĩa, các đặc điểm và công thức liên quan sẽ giúp học sinh giải quyết các bài tập một cách chính xác. Tuy nhiên, đôi khi các câu hỏi trắc nghiệm lại “bẫy” học sinh bằng những phát biểu nghe có vẻ đúng nhưng lại sai bản chất. Bài viết này sẽ tập trung phân tích các lỗi thường gặp và giúp bạn “chọn câu sai” một cách tự tin khi gặp các câu hỏi về chuyển động thẳng nhanh dần đều.
Định nghĩa và các đặc điểm của chuyển động thẳng nhanh dần đều:
Trước khi đi vào các lỗi thường gặp, hãy cùng nhau ôn lại định nghĩa và các đặc điểm của chuyển động thẳng nhanh dần đều:
- Định nghĩa: Chuyển động thẳng nhanh dần đều là chuyển động có quỹ đạo là đường thẳng, vận tốc tăng đều theo thời gian, tức là gia tốc không đổi.
- Đặc điểm:
- Gia tốc (a): Là đại lượng không đổi (a = const) và có giá trị dương (a > 0).
- Vận tốc (v): Tăng đều theo thời gian (v = v₀ + at), trong đó v₀ là vận tốc ban đầu.
- Quãng đường (s): Tăng nhanh theo thời gian (s = v₀t + ½at²).
- Gia tốc và vận tốc: Cùng chiều với nhau.
Các “bẫy” thường gặp trong câu hỏi trắc nghiệm:
Bây giờ, chúng ta sẽ xem xét một số câu hỏi trắc nghiệm mẫu và phân tích tại sao một số đáp án lại sai:
Ví dụ 1:
Chọn đáp án sai: Trong chuyển động thẳng nhanh dần đều thì:
A. Vectơ gia tốc ngược chiều với vectơ vận tốc.
B. Vận tốc tức thời tăng theo hàm số bậc nhất của thời gian.
C. Quãng đường đi được tăng theo hàm số bậc hai của thời gian.
D. Gia tốc là đại lượng không đổi.
Alt: Hình ảnh minh họa vectơ vận tốc và gia tốc cùng hướng trong chuyển động thẳng nhanh dần đều, nhấn mạnh sự tăng tốc.
Phân tích:
- Đáp án A: Sai. Đây chính là “bẫy” mà đề bài muốn đánh lừa bạn. Trong chuyển động thẳng nhanh dần đều, vectơ gia tốc và vectơ vận tốc cùng chiều nhau. Nếu ngược chiều, vật sẽ chuyển động chậm dần đều.
- Đáp án B: Đúng. Công thức v = v₀ + at cho thấy vận tốc tăng theo hàm bậc nhất của thời gian.
- Đáp án C: Đúng. Công thức s = v₀t + ½at² cho thấy quãng đường tăng theo hàm bậc hai của thời gian.
- Đáp án D: Đúng. Theo định nghĩa, gia tốc trong chuyển động thẳng nhanh dần đều là một hằng số.
Ví dụ 2:
Phát biểu nào sau đây về chuyển động thẳng nhanh dần đều là không chính xác?
A. Vận tốc của vật tăng đều theo thời gian.
B. Gia tốc của vật không đổi theo thời gian.
C. Quãng đường vật đi được tỉ lệ thuận với thời gian.
D. Gia tốc của vật luôn dương.
Phân tích:
- Đáp án A: Đúng. Đây là một trong những đặc điểm cơ bản của chuyển động thẳng nhanh dần đều.
- Đáp án B: Đúng. Gia tốc là hằng số trong suốt quá trình chuyển động.
- Đáp án C: Sai. Quãng đường vật đi được tăng theo hàm bậc hai của thời gian, chứ không phải tỉ lệ thuận.
- Đáp án D: Đúng. Vì là chuyển động nhanh dần đều, gia tốc phải mang giá trị dương.
Lời khuyên khi làm bài tập trắc nghiệm về chuyển động thẳng nhanh dần đều:
- Nắm vững lý thuyết: Học kỹ định nghĩa, đặc điểm, và các công thức liên quan.
- Đọc kỹ đề bài: Xác định rõ yêu cầu của đề (chọn câu đúng hay câu sai).
- Phân tích từng đáp án: Loại trừ các đáp án chắc chắn đúng, tập trung vào các đáp án có vẻ mơ hồ.
- Vẽ hình minh họa: Nếu cần thiết, hãy vẽ hình để hình dung rõ hơn về chuyển động của vật.
- Kiểm tra lại: Sau khi chọn đáp án, hãy kiểm tra lại một lần nữa để đảm bảo không có sai sót.
Hi vọng với những phân tích và lời khuyên trên, bạn sẽ tự tin hơn khi đối mặt với các câu hỏi trắc nghiệm về chuyển động thẳng nhanh dần đều và luôn “chọn câu sai” một cách chính xác!
