Để một loại thuốc phát huy tác dụng sau khi uống, nó phải vượt qua nhiều rào cản sinh lý và hóa học trong cơ thể. Một trong những yếu tố then chốt là khả năng của thuốc khuếch tán qua màng tế bào.
Quá trình hấp thu thuốc đường uống chịu ảnh hưởng lớn từ môi trường pH, diện tích bề mặt niêm mạc, lưu lượng máu, sự hiện diện của mật và chất nhầy, và quan trọng nhất là bản chất của màng tế bào. Màng tế bào đóng vai trò như một hàng rào chọn lọc, chỉ cho phép một số chất nhất định đi qua.
Niêm mạc miệng, với lớp biểu mô mỏng và hệ tuần hoàn phong phú, tạo điều kiện thuận lợi cho việc hấp thu thuốc. Tuy nhiên, thời gian tiếp xúc ngắn thường giới hạn lượng thuốc được hấp thu. Các phương pháp như đặt thuốc dưới lưỡi hoặc giữa nướu răng và má (ngậm dưới má) có thể kéo dài thời gian tiếp xúc, từ đó tăng cường hấp thu thuốc.
Dạ dày là nơi thuốc tiếp xúc mạnh mẽ với dịch tiêu hóa. Mặc dù có diện tích bề mặt biểu mô tương đối lớn, lớp niêm mạc dày và thời gian vận chuyển ngắn lại hạn chế sự hấp thu thuốc tại đây. Tốc độ làm rỗng dạ dày, bị ảnh hưởng bởi thức ăn (đặc biệt là thức ăn giàu chất béo), thường là yếu tố quyết định tốc độ hấp thu thuốc.
Ruột non đóng vai trò quan trọng nhất trong quá trình hấp thu thuốc do có diện tích bề mặt lớn và tính thấm cao của màng tế bào.
Độ pH trong lòng ruột non tăng dần từ tá tràng đến hồi tràng, ảnh hưởng đến sự ion hóa và khả năng khuếch tán của thuốc qua màng tế bào. Hệ vi khuẩn đường ruột và lưu lượng máu cũng đóng vai trò quan trọng trong quá trình này.
Thời gian vận chuyển thuốc qua ruột có thể ảnh hưởng đến sự hấp thu, đặc biệt đối với các thuốc được hấp thu bằng cơ chế vận chuyển chủ động, hòa tan chậm hoặc có độ phân cực cao.
Để tối ưu hóa sự tuân thủ điều trị, các bác sĩ nên cân nhắc dạng bào chế phù hợp cho từng đối tượng bệnh nhân, đặc biệt là trẻ em. Các dạng thuốc rắn như viên nén hoặc viên nang cần phải tan rã trước khi được hấp thu, và tốc độ hòa tan có thể trở thành yếu tố hạn chế quá trình hấp thu. Thay đổi đặc tính của thuốc, chẳng hạn như tạo dạng muối hoặc tinh thể, có thể ảnh hưởng đến tốc độ hòa tan và do đó kiểm soát toàn bộ quá trình hấp thu.
