“Văn tế thập loại chúng sinh” hay còn gọi là “Văn chiêu hồn” của đại thi hào Nguyễn Du là một áng văn nôm bất hủ, thể hiện tư tưởng nhân đạo sâu sắc và lòng trắc ẩn bao la đối với những kiếp người bất hạnh. Vậy, Chiêu Hồn Là Gì mà lại được Nguyễn Du gửi gắm trọn vẹn tâm tư và nỗi niềm như vậy?
Chiêu hồn trong “Văn chiêu hồn” không chỉ đơn thuần là một nghi lễ tôn giáo nhằm gọi hồn người đã khuất. Nó mang ý nghĩa sâu xa hơn, là sự thấu hiểu, sẻ chia và xoa dịu những nỗi đau của những phận người nơi cõi âm. Nguyễn Du đã tái hiện một không gian ảm đạm, đầy u buồn của ngày xá tội vong nhân:
Tiết tháng Bảy mưa rầm sùi sụt
Toát hơi may lạnh buốt xương khô;
Não người thay, buổi chiều thu,
Ngàn lau nhuốm bạc, lá khô rụng vàng.
Nguyễn Du không chỉ dừng lại ở việc miêu tả không gian mà còn đi sâu vào số phận của từng loại người. Ông thương cảm cho những người giàu sang phú quý khi sa cơ lỡ vận, đồng thời cũng xót xa cho những kiếp người nghèo khổ, thấp hèn.
Đặc biệt, ngòi bút của Nguyễn Du trở nên xúc động hơn bao giờ hết khi nói về những kiếp người nghèo hèn, những người lao động vất vả:
Cũng có kẻ đi về buôn bán,
Đòn gánh tre chín rạn hai vai,
Gặp cơn mưa nắng giữa trời,
Hồn đường phách sá lạc loài nơi nao?
Hay những người lính nơi chiến trường:
Cũng có kẻ mắc vào khóa lính,
Bỏ cửa nhà đi gánh việc quan,
Nước khe cơm ống gian nan,
Dãi dầu nghìn dặm, lầm than một đời.
Nguyễn Du đã thấu hiểu và cảm thông sâu sắc với những khó khăn, gian khổ mà họ phải gánh chịu.
Một trong những hình ảnh gây xúc động mạnh mẽ nhất trong “Văn chiêu hồn” là khi Nguyễn Du nói về thân phận của người kỹ nữ. Ông xót xa cho những người phụ nữ phải “liều tuổi xanh buôn nguyệt bán hoa”, để rồi khi về già lại cô đơn, không nơi nương tựa.
Cũng có kẻ nhỡ nhàng một kiếp,
Liều tuổi xanh buôn nguyệt bán hoa,
Ngẩn ngơ khi trở về già,
Ai chồng con tá biết là cậy ai?
Câu thơ “Đau đớn thay phận đàn bà” được lặp lại như một lời than chung cho số phận của những người phụ nữ bất hạnh.
Tóm lại, chiêu hồn trong “Văn chiêu hồn” của Nguyễn Du không chỉ là một nghi lễ mà còn là một hành động nhân văn, thể hiện tình yêu thương bao la đối với con người, đặc biệt là những người nghèo khổ, bất hạnh. “Văn chiêu hồn” là một áng văn bất hủ, mãi mãi là niềm tự hào của văn học Việt Nam. Bài văn giúp chúng ta hiểu sâu sắc hơn về giá trị của lòng nhân ái và sự đồng cảm trong cuộc sống.
