“Chiếc Thuyền Ngoài Xa Sgk” không chỉ là một tác phẩm văn học, mà còn là một lăng kính đa chiều phản ánh cuộc sống lam lũ, những bi kịch gia đình ẩn sau vẻ đẹp thơ mộng của biển cả. Nguyễn Minh Châu đã khéo léo đặt nhân vật Phùng vào một tình huống éo le, chứng kiến những sự thật trần trụi, để rồi nhận ra rằng cuộc đời không đơn giản chỉ có màu hồng.
Phùng, một nghệ sĩ nhiếp ảnh đầy nhiệt huyết, được giao nhiệm vụ chụp ảnh thuyền và biển cho bộ lịch nghệ thuật. Anh đến một vùng biển quen thuộc, từng là chiến trường xưa, với hy vọng tìm kiếm những khoảnh khắc đẹp đẽ.
Khoảnh khắc “đắt” trời cho ấy đã đến, khi Phùng bắt gặp một chiếc thuyền lưới vó trong sương sớm. Cảnh tượng ấy đẹp đến mức khiến anh liên tưởng đến một bức tranh mực tàu của một danh họa. Vẻ đẹp “thực đơn giản và toàn bích” khiến Phùng bối rối, cảm thấy như khám phá ra “cái chân lí của sự toàn thiện”.
Tuy nhiên, ngay sau đó, ảo ảnh về vẻ đẹp hoàn mỹ tan biến khi Phùng chứng kiến một cảnh tượng bạo lực gia đình kinh hoàng. Người đàn ông đánh đập vợ dã man, trước sự chứng kiến của đứa con nhỏ.
Sự thật trần trụi này đã giáng một đòn mạnh vào tâm hồn Phùng. Anh nhận ra rằng, phía sau vẻ đẹp thơ mộng của biển cả là cuộc sống lam lũ, đầy khổ đau của những người dân chài.
Thằng Phác, đứa con trai chứng kiến cảnh bạo lực, đã phản ứng dữ dội, lao vào đánh lại cha để bảo vệ mẹ.
Phùng đã can thiệp, nhưng sự việc này càng khiến anh thêm bối rối. Anh không hiểu tại sao người đàn bà lại cam chịu bị đánh đập, tại sao đứa trẻ lại căm ghét cha mình.
Trong cuộc trò chuyện với người đàn bà hàng chài, Phùng dần hiểu ra những góc khuất của cuộc sống nơi đây. Người đàn bà chấp nhận bị đánh đập vì cần một người đàn ông để chèo chống gia đình, để cùng làm ăn nuôi nấng đàn con. Cuộc sống của họ quá khó khăn, quá vất vả, đến nỗi họ không còn lựa chọn nào khác.
Câu chuyện của người đàn bà hàng chài đã khiến Phùng thay đổi cách nhìn về cuộc sống và nghệ thuật. Anh nhận ra rằng, nghệ thuật không chỉ là vẻ đẹp bề ngoài, mà còn là sự phản ánh chân thực cuộc sống, dù là những mặt tối tăm nhất.
Tấm ảnh mà Phùng chụp sau này, dù là ảnh đen trắng, nhưng mỗi lần ngắm nhìn, anh vẫn thấy hiện lên cái màu hồng hồng của ánh sương mai, và hình ảnh người đàn bà hàng chài bước ra khỏi tấm ảnh, hòa lẫn vào đám đông. Đó là một biểu tượng về sự cam chịu, sự hy sinh, và cả sức sống mãnh liệt của những người phụ nữ vùng biển.
“Chiếc thuyền ngoài xa sgk” là một lời nhắc nhở về sự phức tạp của cuộc sống, về những góc khuất ẩn sau vẻ đẹp bề ngoài. Tác phẩm đã đặt ra những câu hỏi về mối quan hệ giữa nghệ thuật và cuộc đời, giữa cái đẹp và cái thiện, và về trách nhiệm của người nghệ sĩ đối với xã hội.
