Trong “Chuyện người con gái Nam Xương”, chi tiết cái bóng không chỉ là một yếu tố nghệ thuật đặc sắc mà còn là chìa khóa để hiểu sâu sắc hơn về số phận bi kịch của người phụ nữ trong xã hội phong kiến. Nguyễn Dữ đã khéo léo sử dụng hình ảnh cái bóng để khắc họa những giá trị nhân văn sâu sắc.
Chi tiết cái bóng mang giá trị hiện thực sâu sắc, phản ánh nỗi cô đơn và khao khát hạnh phúc gia đình của Vũ Nương. Khi Trương Sinh đi lính, nàng một mình nuôi con, chỉ có chiếc bóng làm bạn. Chiếc bóng trở thành “người cha” bất đắc dĩ trong lời ru của mẹ, là hình ảnh chắp vá về một gia đình sum vầy mà Vũ Nương cố gắng tạo dựng cho con.
Chính lời nói ngây thơ của đứa trẻ về “người cha” thứ hai lại vô tình đẩy Vũ Nương vào bi kịch. Trương Sinh vốn tính đa nghi, ghen tuông mù quáng, không tin vào sự thủy chung của vợ. Lời nói của con trẻ đã trở thành bằng chứng “tố cáo” sự không chung thủy của Vũ Nương, khiến chàng nổi cơn ghen lồng lộn và ruồng rẫy vợ. Cái bóng từ biểu tượng của tình mẫu tử, của niềm an ủi đã biến thành ngòi nổ cho sự nghi ngờ và ghen tuông mù quáng.
Cái bóng không chỉ là nguyên nhân dẫn đến bi kịch mà còn là yếu tố quan trọng để giải oan cho Vũ Nương. Đến khi nàng gieo mình xuống sông tự vẫn, Trương Sinh mới nhận ra sự thật phũ phàng. Một đêm khuya, khi hai cha con ngồi bên nhau, bé Đản lại chỉ vào bóng của Trương Sinh trên vách và gọi là cha. Lúc này, Trương Sinh mới bàng hoàng nhận ra sự thật về “người cha” mà con vẫn gọi.
Chi tiết cái bóng còn là một ẩn dụ sâu sắc về số phận mong manh, bấp bênh của người phụ nữ trong xã hội phong kiến. Họ không có quyền tự quyết định cuộc đời mình, mà luôn phải sống phụ thuộc vào người đàn ông. Chỉ một lời nói vu vơ, một sự hiểu lầm nhỏ cũng có thể đẩy họ vào vực thẳm của đau khổ và tuyệt vọng. Vũ Nương là một người phụ nữ đức hạnh, hết lòng vì chồng con, nhưng cuối cùng vẫn không thoát khỏi số phận bi thảm.
Tóm lại, chi tiết cái bóng trong “Chuyện người con gái Nam Xương” là một sáng tạo nghệ thuật độc đáo và giàu ý nghĩa. Nó không chỉ góp phần tạo nên sự hấp dẫn cho câu chuyện mà còn là phương tiện để Nguyễn Dữ gửi gắm những thông điệp sâu sắc về tình yêu, hôn nhân và số phận con người trong xã hội phong kiến. Cái bóng vừa là biểu tượng của tình yêu thương, vừa là nguyên nhân của sự hiểu lầm, vừa là lời tố cáo xã hội bất công đã đẩy người phụ nữ vào bi kịch.
