Biện pháp tu từ là công cụ đắc lực giúp tác giả thể hiện ý tưởng, cảm xúc một cách sâu sắc và sinh động. Việc Chỉ Ra Và Nêu Hiệu Quả Của Biện Pháp Tu Từ giúp người đọc hiểu rõ hơn giá trị nghệ thuật và thông điệp mà tác phẩm muốn truyền tải.
Các biện pháp tu từ phổ biến bao gồm:
- Biện pháp tu từ từ vựng: So sánh, ẩn dụ, hoán dụ, nhân hóa, điệp ngữ, nói giảm nói tránh, nói quá, liệt kê, chơi chữ.
- Biện pháp tu từ cú pháp: Đảo ngữ, điệp cấu trúc, chêm xen, câu hỏi tu từ, phép đối.
Minh họa các biện pháp tu từ phổ biến, tập trung vào hiệu quả biểu đạt và gợi cảm trong văn chương.
Chỉ Ra và Nêu Hiệu Quả Của Các Biện Pháp Tu Từ Thường Gặp
Mỗi biện pháp tu từ mang lại một hiệu quả nghệ thuật riêng biệt, góp phần làm nên sự độc đáo và giá trị của tác phẩm. Việc chỉ ra và nêu hiệu quả của biện pháp tu từ giúp chúng ta cảm nhận sâu sắc hơn vẻ đẹp của ngôn ngữ và tài năng của người nghệ sĩ.
(1) So sánh
- Khái niệm: Đối chiếu hai hay nhiều sự vật, sự việc có nét tương đồng để tăng sức gợi hình, gợi cảm.
- Hiệu quả: Giúp hình ảnh miêu tả trở nên sinh động, dễ hiểu, giúp người đọc hình dung rõ nét.
- Ví dụ: “Anh bỗng nhớ em như đông về nhớ rét.”
(2) Nhân hóa
- Khái niệm: Gán đặc điểm, hành động của con người cho sự vật, con vật, cây cối.
- Hiệu quả: Làm cho sự vật trở nên gần gũi, sinh động, có hồn.
- Ví dụ: “Sông Đuống trôi đi, một dòng lấp lánh, nằm nghiêng nghiêng trong kháng chiến trường kì.”
(3) Ẩn dụ
- Khái niệm: Gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng.
- Hiệu quả: Tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.
- Ví dụ: “Từng giọt long lanh rơi, tôi đưa tay tôi hứng.” (ẩn dụ chỉ giọt sương hoặc giọt nắng ban mai).
(4) Hoán dụ
- Khái niệm: Gọi tên sự vật, hiện tượng, khái niệm này bằng tên của một sự vật, hiện tượng khác có quan hệ gần gũi.
- Hiệu quả: Tăng sức gợi hình, gợi cảm cho việc diễn tả.
- Ví dụ: “Đầu xanh có tội tình gì, má hồng đến quá nửa thì chưa thôi.” (Hoán dụ chỉ tuổi trẻ và người phụ nữ).
(5) Nói quá (Phóng đại)
- Khái niệm: Phóng đại mức độ, quy mô, tính chất của sự vật, hiện tượng.
- Hiệu quả: Nhấn mạnh, gây ấn tượng, tăng sức biểu cảm.
- Ví dụ: “Độc ác thay, trúc Nam sơn không ghi hết tội, dơ bẩn thay, nước Đông hải không rửa sạch mùi.”
Hình ảnh minh họa phép nói quá: Phóng đại để nhấn mạnh, tạo ấn tượng.
(6) Nói giảm nói tránh
- Khái niệm: Diễn đạt tế nhị, uyển chuyển, tránh gây cảm giác đau buồn, ghê sợ, thô tục.
- Hiệu quả: Giảm nhẹ sự mất mát, thể hiện sự tôn trọng.
- Ví dụ: “Bác đã đi rồi sao Bác ơi!” (Thay vì nói “Bác mất”).
(7) Điệp từ
- Khái niệm: Lặp lại nhiều lần một từ, cụm từ.
- Hiệu quả: Tăng cường hiệu quả diễn đạt, nhấn mạnh, tạo ấn tượng, gợi liên tưởng, cảm xúc và tạo nhịp điệu.
- Ví dụ: “Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín.”
(8) Liệt kê
- Khái niệm: Sắp xếp nối tiếp hàng loạt từ hay cụm từ cùng loại.
- Hiệu quả: Diễn tả đầy đủ, sâu sắc hơn những khía cạnh khác nhau của thực tế hay tư tưởng, tình cảm.
- Ví dụ: “Điện giật, dùi đâm, dao cắt, lửa nung, không giết được em, người con gái anh hùng!”
Yêu Cầu Về Nhận Biết và Nêu Hiệu Quả của Biện Pháp Tu Từ Theo Cấp Học
Chương trình Ngữ văn quy định cụ thể yêu cầu về nhận biết và nêu hiệu quả của biện pháp tu từ theo từng cấp học:
- Lớp 3-5: Biết tác dụng của nhân hóa, so sánh.
- Lớp 6-7: Biết ẩn dụ, hoán dụ, nói quá, nói giảm nói tránh.
- Lớp 8-9: Hiểu điệp ngữ, chơi chữ, nói mỉa, nghịch ngữ.
Việc nắm vững kiến thức về các biện pháp tu từ và khả năng chỉ ra và nêu hiệu quả của biện pháp tu từ là vô cùng quan trọng, giúp học sinh cảm thụ văn học tốt hơn và nâng cao khả năng sử dụng ngôn ngữ trong giao tiếp và sáng tạo.
