Biện pháp tu từ là những công cụ đắc lực mà các nhà văn, nhà thơ sử dụng để làm cho ngôn ngữ trở nên sinh động, giàu hình ảnh và biểu cảm hơn. Việc “Chỉ Ra Và Nêu Biện Pháp Tu Từ” không chỉ giúp chúng ta hiểu sâu sắc tác phẩm văn học mà còn rèn luyện khả năng cảm thụ văn chương tinh tế.
Minh họa các biện pháp tu từ thường gặp trong văn học.
Các Biện Pháp Tu Từ Thường Gặp và Cách Nhận Diện
Để “chỉ ra và nêu biện pháp tu từ” hiệu quả, chúng ta cần nắm vững kiến thức về các loại biện pháp tu từ phổ biến:
1. So Sánh:
-
Định nghĩa: Đối chiếu hai hoặc nhiều sự vật, hiện tượng có nét tương đồng.
-
Nhận diện: Thường có các từ so sánh như “như”, “tựa như”, “giống như”, “là”, “bao nhiêu… bấy nhiêu”.
-
Tác dụng: Tăng tính gợi hình, gợi cảm, giúp người đọc dễ hình dung.
Ví dụ: “Anh nhớ em như đông về nhớ rét”. Biện pháp so sánh này giúp diễn tả nỗi nhớ da diết, cồn cào của nhân vật trữ tình.
2. Nhân Hóa:
-
Định nghĩa: Gán đặc điểm, hành động của con người cho sự vật, con vật, cây cối.
-
Nhận diện: Sử dụng từ ngữ chỉ hoạt động, tính cách của người để miêu tả vật.
-
Tác dụng: Làm cho đối tượng miêu tả trở nên gần gũi, sinh động, có hồn.
Ví dụ: “Sông Đuống trôi đi / Một dòng lấp lánh / Nằm nghiêng nghiêng trong kháng chiến trường kì”. Việc sử dụng từ “nằm” (vốn chỉ hành động của người) cho dòng sông tạo cảm giác dòng sông cũng tham gia vào cuộc kháng chiến.
3. Ẩn Dụ:
- Định nghĩa: Gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng.
- Nhận diện: Không có từ so sánh, là sự so sánh ngầm.
- Tác dụng: Tăng tính hàm súc, gợi hình, gợi cảm.
Ví dụ: “Giọt long lanh rơi / Tôi đưa tay tôi hứng”. “Giọt” ở đây ẩn dụ cho tiếng chim chiền chiện, thể hiện sự trân trọng của tác giả đối với âm thanh của cuộc sống.
4. Hoán Dụ:
-
Định nghĩa: Gọi tên sự vật, hiện tượng bằng tên của một bộ phận hoặc dấu hiệu của nó.
-
Nhận diện: Dựa trên mối quan hệ gần gũi giữa các đối tượng.
-
Tác dụng: Tăng tính biểu cảm, gợi liên tưởng.
Ví dụ: “Đầu xanh có tội tình gì / Má hồng đến quá nửa thì chưa thôi”. “Đầu xanh” hoán dụ cho tuổi trẻ, “má hồng” hoán dụ cho người phụ nữ.
Hoán dụ “đầu xanh” và “má hồng” trong Truyện Kiều.
5. Nói Quá (Phóng Đại):
-
Định nghĩa: Cường điệu, phóng đại mức độ, quy mô, tính chất của sự vật.
-
Nhận diện: Các chi tiết được miêu tả vượt quá mức bình thường.
-
Tác dụng: Nhấn mạnh, gây ấn tượng, tăng sức biểu cảm.
Ví dụ: “Trúc Nam Sơn không ghi hết tội / Nước Đông Hải không rửa sạch mùi”. Phóng đại sự tàn ác của kẻ thù, thể hiện lòng căm hận sâu sắc.
6. Nói Giảm, Nói Tránh:
-
Định nghĩa: Dùng cách diễn đạt tế nhị, uyển chuyển để giảm bớt sự đau buồn, ghê sợ.
-
Nhận diện: Các từ ngữ được sử dụng nhẹ nhàng, tránh gây cảm giác nặng nề.
-
Tác dụng: Thể hiện sự tôn trọng, tránh gây tổn thương.
Ví dụ: “Bác đã đi rồi sao Bác ơi!”. “Đi” là cách nói giảm, nói tránh cho sự ra đi vĩnh viễn của Bác Hồ.
7. Điệp Ngữ:
-
Định nghĩa: Lặp lại từ ngữ, cụm từ.
-
Nhận diện: Từ ngữ được lặp lại nhiều lần trong câu, đoạn.
-
Tác dụng: Nhấn mạnh, tạo nhịp điệu, gợi cảm xúc.
Ví dụ: “Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín”. Điệp từ “giữ” nhấn mạnh vai trò quan trọng của cây tre trong đời sống người Việt.
8. Liệt Kê:
-
Định nghĩa: Sắp xếp liên tiếp hàng loạt từ ngữ cùng loại.
-
Nhận diện: Các từ ngữ được sắp xếp theo trật tự nhất định, thường có dấu phẩy hoặc dấu chấm phẩy.
-
Tác dụng: Diễn tả đầy đủ, sâu sắc các khía cạnh của sự vật, hiện tượng.
Ví dụ: “Điện giật, dùi đâm, dao cắt, lửa nung”. Liệt kê các hình thức tra tấn dã man mà người con gái anh hùng phải chịu đựng.
Phân Tích Tác Dụng Của Biện Pháp Tu Từ
Sau khi “chỉ ra và nêu biện pháp tu từ”, bước quan trọng tiếp theo là phân tích tác dụng của chúng trong việc thể hiện nội dung và cảm xúc của tác phẩm. Cần trả lời các câu hỏi:
- Biện pháp tu từ đó giúp hình ảnh, sự vật, hiện tượng được miêu tả như thế nào?
- Nó gợi lên cảm xúc, suy nghĩ gì cho người đọc?
- Nó góp phần thể hiện chủ đề, tư tưởng của tác phẩm ra sao?
Luyện Tập và Nâng Cao Kỹ Năng
Để thành thạo kỹ năng “chỉ ra và nêu biện pháp tu từ”, cần thực hành thường xuyên bằng cách:
- Đọc kỹ các tác phẩm văn học, chú ý đến ngôn ngữ sử dụng.
- Tìm hiểu về các biện pháp tu từ và đặc điểm nhận diện.
- Luyện tập phân tích tác dụng của các biện pháp tu từ trong từng ngữ cảnh cụ thể.
Bằng cách nắm vững kiến thức và luyện tập chăm chỉ, bạn sẽ nâng cao khả năng cảm thụ văn chương và hiểu sâu sắc hơn vẻ đẹp của ngôn ngữ.
Luyện tập phân tích các biện pháp tu từ trong thơ văn.
