Natri hydroxit (NaOH), hay còn gọi là xút, là một hóa chất quan trọng trong nhiều ngành công nghiệp và đời sống. Một trong những câu hỏi thường gặp nhất là: “Chất Phản ứng được Với Dung Dịch Naoh Là gì?”. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết và đầy đủ nhất về các chất có khả năng phản ứng với NaOH, cùng với các ứng dụng và lưu ý quan trọng khi sử dụng.
NaOH Là Gì? Tính Chất Vật Lý và Hóa Học Cần Biết
Natri hydroxit (NaOH) là một hợp chất vô cơ bao gồm cation natri (Na+) và anion hydroxit (OH-). Nó còn được biết đến với các tên gọi như xút ăn da, xút hoặc kiềm. NaOH dễ dàng hấp thụ độ ẩm và CO2 từ không khí.
Tính chất vật lý của NaOH:
- Là chất rắn, có màu trắng, dạng viên hoặc vảy.
- Hút ẩm mạnh.
- Tan tốt trong nước, tỏa nhiệt lớn.
- Ít tan trong các dung môi phân cực như metanol và etanol.
Tính chất hóa học của NaOH:
- Là một bazơ mạnh.
- Làm đổi màu chất chỉ thị: quỳ tím hóa xanh, phenolphtalein không màu hóa hồng.
Các Chất Phản Ứng Được Với Dung Dịch NaOH
NaOH mang đầy đủ tính chất hóa học của một bazơ mạnh, do đó nó có thể phản ứng với nhiều loại chất khác nhau. Dưới đây là danh sách chi tiết:
1. Phản Ứng Với Axit
NaOH phản ứng với axit tạo thành muối và nước. Đây là phản ứng trung hòa điển hình.
Ví dụ:
- NaOH + HCl → NaCl + H2O
- NaOH + HNO3 → NaNO3 + H2O
- 2NaOH + H2SO4 → Na2SO4 + 2H2O
- 2NaOH + H2S → Na2S + 2H2O
- NaOH + H2CO3 → NaHCO3 + H2O
2. Phản Ứng Với Oxit Axit
NaOH phản ứng với oxit axit tạo thành muối và nước. Phản ứng này được ứng dụng để hấp thụ các khí thải có tính axit như SO2, H2S.
Ví dụ:
- 2NaOH + SO2 → Na2SO3 + H2O
- 2NaOH + SO3 → Na2SO4 + H2O
- 6NaOH + P2O5 → 2Na3PO4 + 3H2O
- 2NaOH + N2O5 → 2NaNO3 + H2O
- 2NaOH + SiO2 → Na2SiO3 + H2O (điều kiện nhiệt độ cao)
3. Phản Ứng Với Muối
NaOH có thể phản ứng với một số muối để tạo thành bazơ mới và muối mới. Điều kiện là sản phẩm phải có chất kết tủa hoặc khí. Các muối phản ứng được với NaOH bao gồm: NaHCO3, Ca(HCO3)2, Mg(HCO3)2, Ba(HCO3)2, MgCl2, CuSO4…
Ví dụ:
- MgCl2 + 2NaOH → Mg(OH)2↓ + 2NaCl
- CuSO4 + 2NaOH → Cu(OH)2↓ + Na2SO4
- Ba(HCO3)2 + 2NaOH → BaCO3↓ + Na2CO3 + 2H2O
- Mg(HCO3)2 + 2NaOH → MgCO3↓ + Na2CO3 + 2H2O
- Ca(HCO3)2 + NaOH → CaCO3↓ + NaHCO3 + H2O
- NaHCO3 + NaOH → Na2CO3 + H2O
4. Phản Ứng Với Kim Loại Lưỡng Tính và Phi Kim
NaOH phản ứng với một số kim loại có tính lưỡng tính như Al, Zn… và một số phi kim như S, P, Se, C…
Ví dụ:
- 2NaOH + Zn → Na2ZnO2 + H2
- 6NaOH + 3S → 2Na2S + Na2SO3 + 3H2O
Al có tác dụng với NaOH không?
Nhôm (Al) là kim loại lưỡng tính, phản ứng với NaOH và nước tạo thành natri aluminat và khí hidro.
Ví dụ:
- 2Al + 2NaOH + 2H2O → 2NaAlO2 + 3H2
- 2Al + 2NaOH + 6H2O → 2Na[Al(OH)4] + 3H2
5. Phản Ứng Với Axit Hữu Cơ
NaOH phản ứng với axit hữu cơ tạo thành muối và nước, đồng thời có khả năng thủy phân este.
Ví dụ:
- CH3COOH + NaOH → CH3COONa + H2O
- HCOOH + NaOH → HCOONa + H2O
- C2H5COOH + NaOH → C2H5COONa + H2O
- C6H8O7 + 3NaOH → Na3C6H5O7 + 3H2O
Các Chất Không Phản Ứng Với NaOH
NaOH không phản ứng với các chất sau:
- Na2CO3
- K2CO3
- NaAlO2
- NaCl
- KNO3
- H2
- CH3NH2
- C6H5NH2
Điều Chế NaOH Như Thế Nào?
Có hai phương pháp chính để điều chế NaOH:
-
Điện phân dung dịch muối ăn (NaCl) có màng ngăn:
2NaCl + 2H2O → 2NaOH + H2 + Cl2
-
Cho natri peoxit (Na2O2) tác dụng với nước:
Na2O2 + H2O → 2NaOH + 1/2O2
Mức Độ Nguy Hiểm và Sơ Cứu Khi Tiếp Xúc Với NaOH
NaOH là một chất ăn mòn mạnh, có thể gây bỏng nặng nếu tiếp xúc với da, mắt hoặc nuốt phải.
Sơ cứu khi tiếp xúc với NaOH:
- Mắt: Rửa ngay lập tức bằng nước sạch trong ít nhất 30 phút, đồng thời rửa kỹ mi trên và mi dưới.
- Da: Cởi bỏ quần áo bị nhiễm bẩn và rửa sạch vùng da tiếp xúc với nước trong ít nhất 15 phút.
- Hít phải: Đưa nạn nhân ra nơi thoáng khí, hô hấp nhân tạo nếu cần thiết và gọi cấp cứu ngay lập tức.
- Nuốt phải: Không gây nôn, gọi cấp cứu ngay lập tức.
Ứng Dụng Của NaOH Trong Đời Sống và Công Nghiệp
NaOH có rất nhiều ứng dụng quan trọng:
- Sản xuất giấy: Tách lignin khỏi cellulose trong quá trình sản xuất bột giấy.
- Sản xuất xà phòng và chất tẩy rửa: Phản ứng với chất béo để tạo thành xà phòng.
- Xử lý nước: Điều chỉnh độ pH và loại bỏ kim loại nặng.
- Sản xuất thực phẩm: Chế biến ô liu, làm bánh quy, loại bỏ vỏ cà chua và khoai tây.
- Ngành dược phẩm: Sản xuất nhiều loại thuốc.
- Sản xuất nhôm: Chiết xuất alumina từ quặng boxit.
- Ngành năng lượng: Sản xuất pin nhiên liệu.
Kết Luận
Hiểu rõ “chất phản ứng được với dung dịch NaOH là gì” giúp chúng ta ứng dụng hiệu quả hóa chất này trong nhiều lĩnh vực. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng NaOH là một chất nguy hiểm, cần được sử dụng và bảo quản cẩn thận để đảm bảo an toàn. Luôn tuân thủ các biện pháp phòng ngừa và sơ cứu khi làm việc với NaOH.
