Nguyễn Tuân, một nhà văn tài hoa và uyên bác của văn học Việt Nam, đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng độc giả qua những trang viết độc đáo và giàu cảm xúc. Tùy bút “Người lái đò sông Đà” là một minh chứng rõ nét cho phong cách nghệ thuật ấy, nơi vẻ đẹp hùng vĩ của thiên nhiên Tây Bắc hòa quyện cùng chất vàng mười trong tâm hồn những người lao động. Đoạn trích miêu tả Sông Đà với những cung bậc cảm xúc đặc biệt, thể hiện rõ nét cái tôi nghệ sĩ của Nguyễn Tuân.
Sông Đà hiện lên qua lăng kính của Nguyễn Tuân không chỉ là một dòng sông vô tri, mà là một “cố nhân” lâu ngày gặp lại. Nước sông “loang loáng như trẻ con nghịch chiếu gương”, một vẻ đẹp hồn nhiên, tinh nghịch.
Nắng sông Đà lại gợi nhớ đến “màu nắng tháng ba Đường thi ‘Yên hoa tam nguyệt há Dương Châu'”, một vẻ đẹp ấm áp, thi vị, mang đậm chất cổ điển. Bờ bãi sông Đà được miêu tả như một “khu vườn cổ tích” với “chuồn chuồn bươm bướm trên sông Đà”, tạo nên một không gian thần tiên, đầy màu sắc.
Cái “Chao ôi” thốt lên đầy ngỡ ngàng, thể hiện niềm vui sướng tột độ khi được gặp lại Sông Đà, một người bạn tri kỷ. Niềm vui ấy được so sánh với “nắng giòn tan sau kì mưa dầm”, một sự giải tỏa, một niềm hân hoan sau những ngày u ám.
Và “vui như nối lại chiêm bao đứt quãng”, một sự hoàn thiện, một sự trọn vẹn sau những gián đoạn, những dang dở. Câu văn thể hiện rõ nét sự rung cảm sâu sắc của tác giả trước vẻ đẹp của Sông Đà, một vẻ đẹp vừa thân quen, vừa mới lạ, vừa gần gũi, vừa huyền ảo.
Nguyễn Tuân đã hóa thân thành một “du khách hải hồ du ngoại trên sông nước” để cảm nhận vẻ đẹp Sông Đà một cách trọn vẹn nhất. Ông không chỉ miêu tả những gì mắt thấy, tai nghe, mà còn sử dụng trí tưởng tượng phong phú để khám phá những tầng sâu ý nghĩa của dòng sông.
Cảnh ven sông “lặng tờ” gợi nhớ về một quá khứ xa xăm, “hình như từ thời Lý, Trần, Lê cũng lặng tờ đến thế mà thôi”. Sự tĩnh lặng tuyệt đối ấy khiến ta cảm nhận được dòng chảy của thời gian, sự trường tồn của lịch sử.
Sự vắng vẻ đến mức “tịnh không một bóng người” càng làm tăng thêm vẻ hoang sơ, tĩnh mịch của cảnh vật. Trong không gian ấy, “tiếng cá đập nước sông, quẫy vọt lên mặt sông” trở thành âm thanh chủ đạo, đủ sức làm cho “đàn hươu giật mình chạy vụt biến”. Nghệ thuật lấy động tả tĩnh đã nhấn mạnh vẻ đẹp im lìm, trầm mặc của khúc sông.
Nhưng bên cạnh sự tĩnh lặng, Sông Đà còn mang trong mình vẻ đẹp tươi mới, tràn trề nhựa sống. “Nương ngô nhú lên mấy lá ngô non đầu mùa”, “cỏ gianh đồi núi đang ra nõn búp”, “đàn hươu cúi đầu ngốn búp cỏ gianh đậm sương đêm” là những hình ảnh gợi lên một mùa nảy lộc sinh sôi, một sức sống mãnh liệt.
Bờ sông “hoang dại như một bờ tiền sử, bờ sông hồn nhiên như một nỗi niềm cổ tích tuổi xưa” mang đến một cảm giác về sự nguyên sơ, thuần khiết. “Con hươu thơ ngộ ngẩng đầu nhung khỏi áng cỏ sương nhìn tôi không chớp mắt” là một chi tiết đắt giá, thể hiện sự giao hòa giữa con người và thiên nhiên, giữa hiện tại và quá khứ.
Những liên tưởng, tưởng tượng độc đáo và bất ngờ của Nguyễn Tuân đã tạo nên một bức tranh Sông Đà sống động và đầy ấn tượng. Vẻ đẹp ấy đã trở thành nguồn cảm hứng cho thi ca bao đời, từ Nguyễn Quang Bích đến Tản Đà, để rồi “Sông Đà đã trở thành ‘một người tình nhân chưa quen biết'”.
Đoạn trích cũng thể hiện rõ nét cái tôi tài hoa và uyên bác của Nguyễn Tuân. Vốn sống phong phú và trí tưởng tượng dồi dào đã giúp ông tạo nên những trang viết độc đáo và có giá trị nghệ thuật cao. Sông Đà hiện lên sống động, gây ấn tượng mạnh mẽ trong lòng độc giả.
Nguyễn Tuân xứng đáng là một nghệ sĩ bậc thầy về ngôn ngữ. Ông đã sử dụng một kho từ vựng phong phú, đa dạng, kết hợp với những biện pháp tu từ đặc sắc để diễn tả vẻ đẹp của Sông Đà một cách tinh tế và gợi cảm.
Tóm lại, đoạn trích miêu tả Sông Đà đã thể hiện một cách sâu sắc vẻ đẹp hùng vĩ, thơ mộng và đầy sức sống của dòng sông. Đồng thời, nó cũng khẳng định tài năng và phong cách nghệ thuật độc đáo của Nguyễn Tuân, một nhà văn luôn tìm kiếm cái đẹp ở mọi góc cạnh của cuộc sống. Vẻ đẹp của “Chao ôi Trông Con Sông Vui Như Thấy Nắng Giòn Tan Sau Kì Mưa Dầm Vui Như Nối Lại Chiêm Bao đứt Quãng” sẽ mãi là một ấn tượng sâu sắc trong lòng người đọc.
