Hồng Quảng, Hồng Gai, Cẩm Phả, Cửa Ông – vùng mỏ, vùng thơ. Vàng của ta chôn dưới bước chân, mười năm trong tay giặc cướp, nay ta lấy lại. Sách vở xưa chưa từng nói đến Hồng Gai, nơi máu thịt cha ông theo gió tủi trăng buồn mà mất tích. Hồn thơ thời đại đợi ta đây.
Xanh biếc màu xanh, bể như hàng nghìn mùa thu qua còn để tâm hồn nằm đọng lại. Sóng như hàng nghìn trưa xanh trời đã tan xanh ra thành bể và thôi không trở lại làm trời. Nếu núi là con trai, thì bể là phần yểu điệu nhất của quê hương đã biến thành con gái. Mỗi đêm hè, da thịt sóng sinh sôi. Ôi! Hay chính lòng ta là bể?
Đến đây nằm để yêu gần, yêu sát mỗi tầng than. Thoảng tí gió, gợn màu mây, nhạt tí nắng, ửng sắc trời, ló vầng trăng, hay chỉ vô tình là con chim bay, con cá đớp. Bể đổi thay như lòng ta thay mùa, thay cảm xúc. Lật từng trang mây nước lạ lòng ta.
Câu chuyện Ngư phủ lạc Đào Nguyên, ai còn tin được nữa. Nhưng kìa! Thuyền đánh cá! Thuyền thơ! Hay cánh bướm? Ai gọi đi mà im lìm không tiếng gọi? Lắng nghe! – Thôi, chính tiếng chân trời… Nếu quả thật chân trời! – Cho lòng ta đi với chút! Tôi muốn đến chỗ nước trời lẫn sắc. Nơi bốn mùa đã hóa thành thu.
Nơi đáy bể những rừng san hô vờ thức ngủ, những rừng rong tóc xõa, lược trăng cài. Nơi những đàn mây trắng xóa cá bay đi. Cá vào hội xòe hoa mang áo đẹp. Cá nục, cá chuồn, cá chim, không phải chim đâu, cá hồng hồng sắc vẩy. Con cá song cầm đuốc dẫn thơ về. Nơi nghìn thứ cá nức lòng sinh sôi vì thợ mỏ.
Cho bát canh rau từ nay thêm chất ngọt, những cánh tay người thêm chất máu. Cho mùa than như suối lớn từ đèo cao chảy mạnh những guồng than.
Phải đâu lên rừng mới hái được hoa phong lan. Ta ra bể! Hoa chờ ta giữa núi. Hạ Long! Bái Tử Long rồng đã khuất rồi, chỉ còn có đá. Những đêm trăng đá suy nghĩ như người. Khi xuân đến, đá động lòng thương nhớ. Khi hè gọi, đá xôn xao trong dạ đá… Hoa phong lan tím hồng rủ bướm đến từng đôi… Không ai nhớ nữa thời xưa kia đá đi làm giặc. Chỗ hang thổ phỉ tàu ô, nay thắp ngọn lửa chài.
Thôi! Ta nhớ đất liền rồi! cho ta về lại đất. Ngọn buồm ta đã muốn quay lưng. Chân trời không ở trước mặt ta, mà sau lưng ta những thành phố, những tầng than thành chân trời kêu gọi. Ta vừa nghe thấy tiếng kêu. Ôi tiếng kêu một nửa than đen, một nửa hồng mái ngói…
Của những thành phố như tổ ong mênh mông sắp bám vào đá núi. Mà mỗi con ong cần lao làm mật, làm than trong mỗi căn nhà.
Những thành phố như rồng xưa lên cạn khoanh mình nghe lại bể. Nghe tiếng thúc giục của trăm lớp sóng cuộc đời không ngừng không nghỉ. Rồng vui lây, muốn nhả ngọc xưa làm trái ngọt nuôi người. Hồng Gai! Cẩm Phả! Cửa Ông! Hà Lầm! Hà Tu! Bàng Danh! Uông Bí!
Những thành phố măng non chưa sống hết cuộc đời thành phố. Nhưng chất than đã thành thi tứ tỏa trên đầu… Chất than hun duới chỗ nằm làm cho hoa và mặt người đậm sắc.
Giọng người, giọng chim, tiếng xe, tiếng máy rồ lên trong gió vì nghe trong máu nóng hơi than. Than! Than! Than! Than! Than! Than! Nắng sáng, sương chiều, mặt trời ban trưa, vầng hồng ban mai, mặt trăng đầu hôm, mặt trăng giữa tối… Cho đến một vì sao xa, rất xa cũng theo than mà nhấp nháy. Còn ai yên ổn vì than!
Mười hai giờ than đổi thay sắc màu như hồn thi sĩ hôm qua quen nay đã lạ. Những thành phố như những bài thơ luôn luôn đổi tứ với màu than…
