Tình yêu làng, yêu nước là những tình cảm thiêng liêng, cao đẹp trong mỗi con người Việt Nam. Trong văn học, đề tài này được khai thác một cách sâu sắc và xúc động. Truyện ngắn “Làng” của Kim Lân là một tác phẩm tiêu biểu, khắc họa thành công hình ảnh ông Hai, một người nông dân với tình yêu làng quê tha thiết, hòa quyện cùng lòng yêu nước sâu sắc trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp.
Ông Hai, một người nông dân chất phác, cả đời gắn bó với làng Chợ Dầu. Tình yêu làng của ông được thể hiện rõ nét qua những hành động, lời nói và suy nghĩ của mình.
Ông hãnh diện về làng mình, đi đâu cũng khoe về những con đường lát đá xanh, những ngôi nhà ngói san sát, những phòng thông tin rộng rãi.
Ở nơi tản cư, ông luôn nhớ về làng, theo dõi tin tức kháng chiến và hỏi thăm về Chợ Dầu. Nỗi nhớ ấy da diết, thường trực trong lòng ông.
Tình yêu làng của ông Hai không chỉ đơn thuần là tình cảm gắn bó với nơi chôn rau cắt rốn, mà còn là tình yêu đối với những con người, những phong tục tập quán tốt đẹp của quê hương. Ông yêu cái không khí cách mạng sôi nổi, những buổi tập quân sự, những ngày đào đường đắp ụ… Với ông, làng Chợ Dầu là niềm tự hào, là nguồn sức mạnh tinh thần to lớn.
Thế nhưng, tình yêu làng của ông Hai bị thử thách khi ông nghe tin làng Chợ Dầu theo giặc. Tin dữ này như sét đánh ngang tai, khiến ông sững sờ, đau đớn.
Diễn biến tâm lý của ông Hai trong hoàn cảnh này được Kim Lân miêu tả một cách chân thực và sâu sắc. Từ chỗ không tin, ông dần dần chấp nhận sự thật phũ phàng. Ông xấu hổ, tủi nhục, không dám ra đường gặp gỡ mọi người. Nỗi ám ảnh về “làng Việt gian” luôn đè nặng lên tâm trí ông.
Trong những ngày tháng khó khăn ấy, ông Hai đã trải qua một cuộc đấu tranh nội tâm dữ dội. Một mặt, ông yêu làng, nhớ làng, muốn được trở về quê hương. Mặt khác, ông ý thức được rằng, nếu về làng lúc này, tức là chấp nhận làm kẻ phản quốc, đi ngược lại lý tưởng cách mạng. Cuối cùng, ông đã lựa chọn con đường khó khăn hơn: “Làng thì yêu thật, nhưng làng theo Tây mất rồi thì phải thù!”.
Quyết định này cho thấy tình yêu nước của ông Hai đã vượt lên trên tình yêu làng. Ông đặt lợi ích của dân tộc lên trên hết, sẵn sàng hy sinh tình cảm cá nhân để bảo vệ lý tưởng cách mạng.
Để khẳng định lòng trung thành của mình với cách mạng, ông Hai đã trò chuyện với đứa con út. Những lời nói giản dị, mộc mạc của hai cha con đã lay động trái tim người đọc. Ông hỏi con: “Thế nhà con ở đâu?”. “Nhà ta ở làng Chợ Dầu”. “Thế con ủng hộ ai?”. “Ủng hộ Cụ Hồ Chí Minh muôn năm!”.
Những lời nói ấy như một lời thề thiêng liêng, khẳng định tấm lòng son sắt của cha con ông Hai đối với cách mạng, với đất nước.
May mắn thay, tin đồn về làng Chợ Dầu theo giặc được cải chính. Ông Hai vui mừng khôn xiết, chạy khắp làng báo tin cho mọi người. Ông khoe rằng nhà mình bị Tây đốt, như một minh chứng cho lòng trung thành của làng Chợ Dầu với cách mạng.
Niềm vui của ông Hai là niềm vui của một người yêu nước chân thành, là niềm vui của một người con luôn tự hào về quê hương của mình.
Nhân vật ông Hai trong truyện ngắn “Làng” của Kim Lân là một hình tượng tiêu biểu cho người nông dân Việt Nam trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp. Ông là một người yêu làng, yêu nước, có tinh thần cách mạng và lòng tự trọng cao cả.
Kim Lân đã xây dựng thành công nhân vật ông Hai bằng bút pháp miêu tả tâm lý tinh tế, ngôn ngữ giản dị, gần gũi với đời sống nông thôn. Ông đã đặt nhân vật vào một tình huống đầy thử thách để bộc lộ phẩm chất cao đẹp của người nông dân Việt Nam.
Truyện ngắn “Làng” không chỉ là một tác phẩm văn học xuất sắc, mà còn là một bài ca về tình yêu quê hương, đất nước, về tinh thần cách mạng của người dân Việt Nam trong thời kỳ kháng chiến. Nhân vật ông Hai đã trở thành một biểu tượng đẹp đẽ, sống mãi trong lòng người đọc.
