“Bài thơ về tiểu đội xe không kính” của Phạm Tiến Duật là một tác phẩm tiêu biểu của văn học kháng chiến chống Mỹ, khắc họa một cách chân thực và cảm động hình ảnh những người lính lái xe trên tuyến đường Trường Sơn. Bài thơ không chỉ là một bản ghi chép về hiện thực chiến tranh khốc liệt mà còn là một khúc ca về tinh thần lạc quan, dũng cảm và tình đồng đội thiêng liêng của những người lính trẻ.
Hình ảnh minh họa: Tiểu đội xe không kính trên đường Trường Sơn khói lửa, một biểu tượng của tinh thần chiến đấu và lạc quan cách mạng.
Bài thơ mở đầu bằng một lời giới thiệu chân thật và có phần hài hước về những chiếc xe không kính:
Không có kính không phải vì xe không có kính
Bom giật bom rung kính vỡ đi rồi
Câu thơ mang đậm chất khẩu ngữ, gần gũi với đời sống hàng ngày của người lính. Nguyên nhân “không có kính” được giải thích một cách đơn giản, trực tiếp: do bom đạn chiến tranh. Sự khốc liệt của chiến tranh được thể hiện qua các động từ mạnh “giật”, “rung”. Tuy nhiên, thái độ của người lính lại hoàn toàn bình thản, chấp nhận thực tế.
Ảnh minh họa: Người lính lái xe không kính với tư thế ung dung, hiên ngang, thể hiện tinh thần lạc quan và ý chí chiến đấu kiên cường.
Tiếp theo, tác giả khắc họa hình ảnh người lính lái xe với tư thế hiên ngang, tinh thần lạc quan và niềm tin vào tương lai:
Ung dung buồng lái ta ngồi,
Nhìn đất, nhìn trời, nhìn thẳng.
Từ “ung dung” được đảo lên đầu câu, nhấn mạnh tư thế chủ động, làm chủ tình hình của người lính. Điệp từ “nhìn” thể hiện sự quan sát, khám phá thế giới xung quanh. Dù xe không có kính, người lính vẫn cảm nhận được vẻ đẹp của thiên nhiên, đất trời.
Hình ảnh minh họa: Gió xoa mắt đắng người lính lái xe, thể hiện sự gian khổ nhưng cũng đầy chất lãng mạn của cuộc sống chiến trường.
Những câu thơ tiếp theo miêu tả những cảm xúc, trải nghiệm của người lính khi lái xe không kính:
Nhìn thấy gió vào xoa mắt đắng
Nhìn thấy con đường chạy thẳng vào tim
Thấy sao trời và đột ngột cánh chim
Như sa, như ùa vào buồng lái
Không có kính chắn gió, người lính phải đối mặt với những khó khăn, vất vả. Tuy nhiên, họ lại có cơ hội được hòa mình vào thiên nhiên, cảm nhận vẻ đẹp của đất trời một cách trọn vẹn nhất. Hình ảnh “con đường chạy thẳng vào tim” thể hiện sự quyết tâm, ý chí chiến đấu của người lính.
Hình ảnh minh họa: Bụi phun tóc trắng như người già, nụ cười lạc quan của người lính giữa gian khổ, thể hiện tinh thần lạc quan và yêu đời.
Những khó khăn, gian khổ tiếp tục được miêu tả qua các hình ảnh:
Không có kính, ừ thì có bụi,
Bụi phun tóc trắng như người già.
Chưa cần rửa, phì phèo châm điếu thuốc,
Nhìn nhau mặt lấm cười ha ha.
Không có kính, ừ thì ướt áo,
Mưa tuôn mưa xối như ngoài trời
Chưa cần thay, lái trăm cây số nữa,
Mưa ngừng, gió lùa khô mau thôi.
Điệp ngữ “Không có kính, ừ thì…” thể hiện thái độ lạc quan, chấp nhận thực tế của người lính. Dù phải đối mặt với bụi bẩn, mưa gió, họ vẫn giữ vững tinh thần, vượt qua mọi khó khăn.
Hình ảnh minh họa: Tình đồng chí, đồng đội gắn bó keo sơn của tiểu đội xe không kính, cùng nhau chia sẻ khó khăn và niềm vui trong cuộc chiến đấu.
Tình đồng đội gắn bó keo sơn cũng là một trong những vẻ đẹp của người lính lái xe:
Những chiếc xe từ trong bom rơi
Đã về đây họp thành tiểu đội
Gặp bạn bè suốt dọc đường đi tới
Bắt tay qua cửa kính vỡ rồi
Bếp Hoàng Cầm ta dựng giữa trời
Chung bát đũa nghĩa là gia đình đấy
Võng mắc chông chênh đường xe chạy
Lại đi, lại đi trời xanh thêm
Những người lính từ khắp mọi miền đất nước, cùng chung nhiệm vụ, lý tưởng đã trở thành đồng đội, anh em. Họ chia sẻ với nhau những khó khăn, gian khổ, cùng nhau chiến đấu vì độc lập, tự do của Tổ quốc.
Hình ảnh minh họa: Biểu tượng trái tim người lính lái xe, thể hiện tinh thần yêu nước nồng nàn và ý chí chiến đấu kiên cường.
Bài thơ kết thúc bằng một hình ảnh đầy sức gợi:
Không có kính, rồi xe không có đèn,
Không có mui xe, thùng xe có xước,
Xe vẫn chạy vì miền Nam phía trước:
Chỉ cần trong xe có một trái tim.
Chiếc xe không kính, không đèn, không mui… tượng trưng cho những khó khăn, thiếu thốn của cuộc chiến. Tuy nhiên, điều quan trọng nhất là “trong xe có một trái tim” – trái tim yêu nước nồng nàn, ý chí chiến đấu kiên cường của người lính. Chính trái tim ấy đã giúp họ vượt qua mọi gian khổ, chiến đấu vì miền Nam ruột thịt, vì độc lập, tự do của Tổ quốc.
“Bài thơ về tiểu đội xe không kính” là một tác phẩm xuất sắc, khắc họa thành công hình ảnh người lính lái xe Trường Sơn với những phẩm chất cao đẹp: dũng cảm, lạc quan, yêu đời, gắn bó với đồng đội và hết lòng vì Tổ quốc. Bài thơ đã góp phần làm nên một tượng đài bất tử về người lính Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước. Chất thơ được tạo nên từ hiện thực, từ những điều giản dị đời thường, từ chính trái tim của những người lính.
