“Việt Bắc” của Tố Hữu không chỉ là một bài thơ, mà là một khúc tráng ca về cách mạng, một bản tình ca về nghĩa tình quân dân. Bài thơ tái hiện chân thực những năm tháng kháng chiến gian khổ, hào hùng tại Việt Bắc, đồng thời khắc họa sâu sắc tình cảm gắn bó keo sơn giữa người chiến sĩ và đồng bào nơi đây.
Hình ảnh bản đồ Việt Bắc gợi nhớ về căn cứ địa cách mạng vững chắc, nơi nuôi dưỡng tinh thần kháng chiến và là biểu tượng của sức mạnh đoàn kết dân tộc trong những năm tháng kháng chiến chống Pháp.
Bài thơ được viết theo thể lục bát, một thể thơ truyền thống của dân tộc, mang âm hưởng ngọt ngào, sâu lắng. Tố Hữu đã khéo léo sử dụng lối đối đáp giao duyên, tạo nên sự gần gũi, thân mật giữa “mình” và “ta”, giữa người đi và người ở. Lời thơ như lời tâm tình, thủ thỉ, thể hiện sự gắn bó máu thịt giữa quân và dân, giữa cán bộ và đồng bào.
Tám câu thơ đầu tiên là lời của người ở lại, gợi nhắc về những kỷ niệm “mười lăm năm ấy thiết tha mặn nồng”. Những câu hỏi tu từ “Mình về mình có nhớ ta?”, “Mình về mình có nhớ không?” thể hiện sự lưu luyến, bịn rịn, đồng thời khơi gợi trong lòng người đi những ký ức sâu sắc về Việt Bắc.
Mười hai câu thơ tiếp theo là lời nhắn nhủ, dặn dò của người ở lại. Điệp từ “nhớ” được lặp lại nhiều lần, nhấn mạnh nỗi nhớ da diết về thiên nhiên, núi rừng Việt Bắc: “mưa nguồn”, “suối lũ”, “mây mù”, “trám bùi”, “măng mai”. Đồng thời, đó còn là nỗi nhớ về những ân tình sâu nặng trong gian khổ: “miếng cơm chấm muối” nhưng vẫn “đậm đà lòng son”.
Sơ đồ tư duy thể hiện sự gắn bó sâu sắc giữa người dân Việt Bắc và bộ đội, cùng nhau chia sẻ những khó khăn, gian khổ trong cuộc kháng chiến trường kỳ.
Người ra đi đáp lại bằng những lời khẳng định nghĩa tình thủy chung: “Ta với mình, mình với ta”. Nỗi nhớ của người đi trải dài trên khắp núi rừng Việt Bắc: “Trăng lên đầu núi, nắng chiều lưng nương”, “bản khói cùng sương”, “rừng nứa bờ tre”. Đó còn là nỗi nhớ về những con người Việt Bắc: những người mẹ, cô em gái tần tảo, những lớp học i tờ, những giờ liên hoan ấm áp.
Đặc biệt, Tố Hữu đã khắc họa thành công bức tranh tứ bình tuyệt đẹp về Việt Bắc:
- “Rừng xanh hoa chuối đỏ tươi
Đèo cao nắng ánh dao gài thắt lưng
Mùa xuân mơ nở trắng rừng
Nhớ người đan nón chuốt từng sợi giang
Ve kêu rừng phách đổ vàng
Nhớ cô em gái hái măng một mình
Rừng thu trăng rọi hòa bình
Nhớ ai tiếng hát ân tình thủy chung.”
Bức tranh tứ bình không chỉ thể hiện vẻ đẹp của thiên nhiên Việt Bắc qua bốn mùa, mà còn khắc họa hình ảnh con người Việt Bắc cần cù, chịu khó, gắn bó với quê hương.
Đoạn thơ tiếp theo là khúc hùng ca về cuộc kháng chiến:
- “Những đường Việt Bắc của ta
Đêm đêm rầm rập như là đất rung
Quân đi điệp điệp trùng trùng
Ánh sao đầu súng bạn cùng mũ nan
Dân công đỏ đuốc từng đoàn
Bước chân nát đá, muôn tàn lửa bay…”
Nhịp thơ dồn dập, hình ảnh kỳ vĩ, âm thanh mạnh mẽ đã tái hiện khí thế hào hùng của quân và dân ta trong cuộc chiến đấu chống giặc ngoại xâm. Tố Hữu đã sử dụng thành công các biện pháp nghệ thuật như so sánh, ẩn dụ, phóng đại để ca ngợi sức mạnh của nhân dân anh hùng.
Cuối bài thơ, Tố Hữu khẳng định vai trò của Việt Bắc trong cuộc kháng chiến và bày tỏ niềm tin vào tương lai tươi sáng của đất nước. Việt Bắc là quê hương cách mạng, là cái nôi của cuộc kháng chiến, là nơi tiếp thêm sức mạnh và niềm tin cho quân và dân ta.
“Việt Bắc” không chỉ là một bài thơ hay, mà còn là một tác phẩm có giá trị lịch sử, văn hóa sâu sắc. Bài thơ đã góp phần khẳng định tinh thần yêu nước, đoàn kết dân tộc và truyền thống đạo lý “uống nước nhớ nguồn” của dân tộc Việt Nam.
