Quê hương là đề tài muôn thuở trong văn học, là nguồn cảm hứng bất tận cho biết bao thi sĩ. Trong số đó, bài thơ “Quê Hương” của Tế Hanh nổi lên như một bức tranh mộc mạc, chân thực về làng chài ven biển, gợi lên những cảm xúc sâu lắng trong lòng người đọc.
“Làng tôi ở vốn làm nghề chài lưới
Nước bao vây cách biển nửa ngày sông”
Chỉ với hai câu thơ mở đầu, Tế Hanh đã phác họa một cách giản dị về làng quê của mình – một làng chài nghèo khó, nơi cuộc sống gắn liền với biển cả. Lời thơ mộc mạc, không cầu kỳ, nhưng lại chứa đựng tình cảm tha thiết, gần gũi như lời tâm sự chân thành của người con xa quê.
Hình ảnh làng chài ven biển hiện lên thật bình dị, thân thương, khơi gợi những ký ức đẹp đẽ về quê hương trong lòng mỗi người.
Những vần thơ tiếp theo, Tế Hanh vẽ nên một bức tranh sinh động về cuộc sống lao động của người dân làng chài:
“Khi trời trong gió nhẹ sớm mai hồng
Dân trai tráng bơi thuyền đi đánh cá
Chiếc thuyền nhẹ hăng như con tuấn mã
Phăng mái chèo mạnh mẽ vượt trường giang
Cánh buồm giương to như mảnh hồn làng
Rướn thân trắng bao la thâu góp gió”
Bức tranh thiên nhiên tươi đẹp, trong trẻo với “trời trong gió nhẹ sớm mai hồng” làm nền cho hình ảnh những người dân chài khỏe khoắn, dũng cảm ra khơi. Các biện pháp so sánh, nhân hóa được sử dụng một cách tài tình: “thuyền nhẹ hăng như con tuấn mã”, “cánh buồm giương to như mảnh hồn làng”… làm nổi bật khí thế hăng say lao động và niềm tự hào về quê hương. Đặc biệt, hình ảnh “cánh buồm” được ví như “mảnh hồn làng” là một sáng tạo độc đáo, thể hiện sự gắn bó sâu sắc giữa con người và quê hương.
Cánh buồm no gió không chỉ là phương tiện đánh bắt cá mà còn là biểu tượng của sức mạnh cộng đồng và khát vọng vươn khơi của người dân làng chài.
Sau một ngày lao động vất vả, những con thuyền trở về với khoang đầy ắp cá:
“Nhờ ơn trời biển lặng cá đầy ghe
Những con cá tươi ngon thân bạc trắng”
Câu thơ mang âm hưởng dân gian, thể hiện lòng biết ơn đối với thiên nhiên đã ban tặng cho họ một cuộc sống no đủ. Hình ảnh “cá tươi ngon thân bạc trắng” gợi lên sự trù phú của biển cả và niềm vui, hạnh phúc của người dân lao động.
Hình ảnh cá tươi ngon không chỉ là thành quả lao động mà còn là niềm tự hào về sự trù phú của biển cả, mang đến cuộc sống ấm no cho người dân.
Cuối cùng, Tế Hanh khắc họa chân dung những người dân chài với vẻ đẹp khỏe khoắn, rắn rỏi:
“Dân chài lưới làn da ngăm rám nắng
Cả thân hình nồng thở vị xa xăm”
Chỉ với hai chữ “nồng thở”, tác giả đã gợi lên được cuộc sống lao động vất vả, dãi dầu sương gió của những người con biển cả. Câu thơ không chỉ miêu tả vẻ đẹp ngoại hình mà còn thể hiện sự gắn bó sâu sắc của họ với biển khơi.
“Chiếc thuyền im bến mỏi trở về nằm
Nghe chất muối thấm dần trong thớ vỏ”
Hai câu thơ mang đến cảm giác thanh bình, yên ả sau một ngày lao động mệt nhọc. Con thuyền cũng như con người, cần được nghỉ ngơi, thư giãn.
Bài thơ kết thúc bằng nỗi nhớ da diết của tác giả về quê hương:
“Nay xa cách lòng tôi luôn tưởng nhớ
Màu nước xanh, cá bạc, chiếc buồm vôi
Thoáng con thuyền rẽ sóng chạy ra khơi
Tôi thấy cả bầu trời rộng lớn”
Những hình ảnh quen thuộc của quê hương như “màu nước xanh”, “cá bạc”, “chiếc buồm vôi”… đã khắc sâu trong tâm trí nhà thơ, trở thành nỗi nhớ khôn nguôi. Câu thơ cuối cùng mở ra một không gian bao la, rộng lớn, thể hiện tình yêu quê hương sâu sắc và khát vọng vươn xa của tác giả.
Hình ảnh con thuyền rẽ sóng khơi gợi nỗi nhớ quê da diết và khát vọng vươn xa của người con xa xứ.
Với ngôn ngữ giản dị, hình ảnh thơ gần gũi, giàu sức gợi, “Quê Hương” của Tế Hanh đã trở thành một bài thơ quen thuộc, được nhiều thế hệ bạn đọc yêu thích. Bài thơ không chỉ là bức tranh về làng chài ven biển mà còn là tiếng lòng của người con xa quê, luôn hướng về nơi chôn rau cắt rốn với tất cả tình yêu thương và nỗi nhớ nhung. Bài thơ “Quê Hương” xứng đáng là một trong những tác phẩm hay nhất viết về đề tài quê hương trong nền văn học Việt Nam.
