Hai khổ thơ cuối trong bài thơ “Đồng chí” của Chính Hữu không chỉ khép lại một tác phẩm xuất sắc mà còn mở ra những dư âm sâu lắng trong lòng người đọc về tình đồng đội thiêng liêng và vẻ đẹp độc đáo của hình tượng thơ. Cảm nhận về 10 câu thơ cuối này là chìa khóa để hiểu trọn vẹn giá trị nhân văn và nghệ thuật mà tác giả gửi gắm.
“Anh với tôi biết từng cơn ớn lạnh,
Sốt run người vừng trán ướt mồ hôi.
Áo anh rách vai
Quần tôi có vài mảnh vá
Miệng cười buốt giá
Chân không giày
Thương nhau tay nắm lấy bàn tay.”
Đoạn thơ hiện thực đến trần trụi, khắc họa chân dung những người lính trong hoàn cảnh chiến đấu vô cùng gian khổ. Cái “ớn lạnh” không chỉ là cái lạnh của thời tiết khắc nghiệt mà còn là cái lạnh thấu xương của những cơn sốt rét rừng. Chiếc áo “rách vai”, chiếc quần “vài mảnh vá”, đôi “chân không giày” tố cáo sự thiếu thốn đến cùng cực về vật chất.
Tuy nhiên, vượt lên trên tất cả những khó khăn ấy là tình “thương nhau” sâu sắc, được thể hiện qua cái nắm tay ấm áp. Cái nắm tay ấy không chỉ sưởi ấm những trái tim giá lạnh mà còn truyền cho nhau sức mạnh, niềm tin để cùng nhau vượt qua mọi thử thách. Tình đồng chí, đồng đội được nảy sinh và vun đắp từ những gian khổ, thiếu thốn chung, trở thành sợi dây gắn kết bền chặt giữa những người lính.
“Đêm nay rừng hoang sương muối
Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới
Đầu súng trăng treo…”
Ba câu thơ cuối là một sự kết tinh tuyệt vời của bút pháp hiện thực và lãng mạn. “Rừng hoang sương muối” gợi lên một không gian chiến trường khắc nghiệt, lạnh lẽo đến rợn người. Trong bối cảnh ấy, những người lính “đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới”, tư thế hiên ngang, bất khuất bảo vệ Tổ quốc.
Điểm sáng tạo và độc đáo nhất của đoạn thơ là hình ảnh “Đầu súng trăng treo”. Đây là một hình ảnh biểu tượng, mang nhiều tầng ý nghĩa sâu sắc. “Đầu súng” tượng trưng cho chiến tranh, cho sự khốc liệt và tàn bạo. “Trăng treo” lại là biểu tượng của hòa bình, của vẻ đẹp lãng mạn và nên thơ. Sự kết hợp giữa “đầu súng” và “trăng treo” tạo nên một sự đối lập đầy thú vị, vừa gợi lên hiện thực chiến tranh khốc liệt, vừa thể hiện khát vọng hòa bình cháy bỏng của những người lính. Đồng thời, hình ảnh này còn thể hiện vẻ đẹp tâm hồn lạc quan, yêu đời của những người lính, dù trong hoàn cảnh khó khăn nhất, họ vẫn không đánh mất niềm tin và hy vọng vào một tương lai tươi sáng.
Cảm nhận về 10 câu thơ cuối bài “Đồng chí” cho thấy tài năng nghệ thuật bậc thầy của Chính Hữu. Ông đã sử dụng ngôn ngữ thơ giản dị, mộc mạc nhưng giàu sức gợi, kết hợp hài hòa giữa yếu tố hiện thực và lãng mạn để khắc họa thành công hình ảnh người lính trong cuộc kháng chiến chống Pháp. Đoạn thơ không chỉ là một phần của bài thơ mà còn là một biểu tượng đẹp về tình đồng chí, đồng đội và tinh thần lạc quan cách mạng của dân tộc ta.