Tình bà cháu là một trong những tình cảm gia đình thiêng liêng và cao đẹp nhất, được nhiều nhà thơ, nhà văn khắc họa thành công. Trong bài thơ “Bếp lửa” của Bằng Việt, tình cảm này được thể hiện một cách sâu sắc, cảm động, gợi nhớ về tuổi thơ ấm áp bên người bà tần tảo.
Bài thơ được viết khi tác giả đang học tập ở nước ngoài, nỗi nhớ nhà, nhớ quê hương da diết đã thôi thúc Bằng Việt viết nên những vần thơ đầy xúc động về người bà và bếp lửa thân thương. Hình ảnh bếp lửa không chỉ là biểu tượng của sự sống, của tình yêu thương mà còn là sợi dây kết nối quá khứ, hiện tại và tương lai, là nơi ươm mầm những ký ức tuổi thơ tươi đẹp.
“Một bếp lửa chờn vờn sương sớm
Một bếp lửa ấp iu nồng đượm
Cháu thương bà biết mấy nắng mưa!”
Ba câu thơ mở đầu bài thơ như một nốt nhạc trầm bổng, ngân nga, khơi gợi dòng cảm xúc dạt dào trong lòng người đọc. Hình ảnh “bếp lửa chờn vờn sương sớm” gợi lên khung cảnh làng quê yên bình, tĩnh lặng, nơi có bóng dáng người bà tần tảo nhóm lửa mỗi sớm mai. Ngọn lửa “ấp iu nồng đượm” không chỉ là ngọn lửa của sự sống mà còn là ngọn lửa của tình yêu thương, sự che chở mà bà dành cho cháu. Câu thơ “Cháu thương bà biết mấy nắng mưa!” là lời bộc bạch chân thành, giản dị nhưng chứa đựng tình cảm sâu sắc, lòng biết ơn vô bờ bến của cháu đối với bà. Những “nắng mưa” ấy là những gian truân, vất vả mà bà đã trải qua để nuôi dưỡng, chăm sóc cháu khôn lớn.
Alt text: Hình ảnh minh họa người bà đang ngồi bên bếp lửa với ánh mắt trìu mến, thể hiện sự tần tảo và tình yêu thương vô bờ bến dành cho cháu.
Những kỷ niệm tuổi thơ bên bà ùa về trong tâm trí cháu, đó là những năm tháng khó khăn, thiếu thốn khi đất nước còn chìm trong chiến tranh và đói nghèo.
“Lên bốn tuổi cháu đã quen mùi khói
Năm ấy là năm đói mòn đói mỏi,
Bố đi đánh xe, khô rạc ngựa gầy,
Chỉ nhớ khói hun nhèm mắt cháu
Nghĩ lại đến giờ sống mũi còn cay!”
Mùi khói bếp cay xè đã trở thành một phần ký ức không thể nào quên của tuổi thơ. Dù cuộc sống còn nhiều khó khăn, vất vả nhưng cháu vẫn cảm nhận được tình yêu thương, sự ấm áp từ bà. Hình ảnh “khói hun nhèm mắt cháu” gợi lên sự thiếu thốn, khó khăn nhưng cũng là biểu tượng của sự gắn bó, yêu thương giữa bà và cháu.
Alt text: Ảnh bà cháu quây quần bên bếp lửa, người bà kể chuyện cổ tích cho cháu nghe, thể hiện sự gắn bó và truyền thống gia đình ấm áp.
Không chỉ là người chăm sóc, nuôi dưỡng, bà còn là người thầy, người bạn, người kể chuyện cổ tích cho cháu nghe. Những câu chuyện bà kể đã nuôi dưỡng tâm hồn cháu, giúp cháu hiểu biết thêm về cuộc sống, về con người.
“Bà hay kể chuyện những ngày ở Huế
Tiếng tu hú sao mà tha thiết thế !
Mẹ cùng cha bận công tác không về
Cháu ở cùng bà, bà bảo cháu nghe
Bà dạy cháu làm, bà chăm cháu học.”
Bà đã thay cha mẹ chăm sóc, dạy dỗ cháu nên người. Tám năm ròng cháu sống bên bà là tám năm cháu được đắm mình trong tình yêu thương vô bờ bến của bà. Bà không chỉ dạy cháu kiến thức mà còn dạy cháu đạo làm người, dạy cháu biết yêu thương, chia sẻ và giúp đỡ người khác.
Alt text: Ngọn lửa bập bùng trong bếp, biểu tượng cho sự sống, tình yêu thương và niềm tin vào tương lai.
Dù cuộc sống còn nhiều khó khăn, gian khổ nhưng bà vẫn luôn giữ vững niềm tin, lạc quan và truyền cho cháu ngọn lửa của tình yêu thương, của ý chí và nghị lực.
“Rồi sớm rồi chiều, lại bếp lửa bà nhen,
Một ngọn lửa, lòng bà luôn ủ sẵn,
Một ngọn lửa chứa niềm tin dai dẳng…”
Hình ảnh “ngọn lửa” trong lòng bà là biểu tượng cho sức sống mãnh liệt, cho tình yêu thương vô bờ bến và cho niềm tin vào tương lai tươi sáng. Ngọn lửa ấy đã sưởi ấm tâm hồn cháu, giúp cháu vượt qua mọi khó khăn, thử thách trong cuộc sống.
Alt text: Người cháu ở phương xa nhớ về hình ảnh bà và bếp lửa, thể hiện sự tri ân và lòng biết ơn sâu sắc.
Khi trưởng thành, cháu đã đi xa, đã được tiếp xúc với nhiều điều mới mẻ, tốt đẹp hơn nhưng trong lòng cháu vẫn luôn nhớ về bà, về bếp lửa thân thương.
“Giờ cháu đã đi xa. Có ngọn khói trăm tàu,
Có lửa trăm nhà, niềm vui trăm ngả,
Nhưng vẫn chẳng lúc nào quên nhắc nhở:
Sớm mai này, bà nhóm bếp lên chưa?…”
Câu hỏi “Sớm mai này, bà nhóm bếp lên chưa?” là lời nhắc nhở về cội nguồn, về tình yêu thương gia đình và về những giá trị tốt đẹp mà bà đã truyền cho cháu. Dù đi đâu, về đâu, cháu vẫn luôn nhớ về bà, về bếp lửa thân thương và mang theo bên mình ngọn lửa của tình yêu thương, của niềm tin và hy vọng.
Alt text: Sơ đồ tư duy tóm tắt các ý chính trong bài thơ Bếp lửa, giúp người đọc dễ dàng nắm bắt nội dung và cảm xúc của tác giả.
Bài thơ “Bếp lửa” của Bằng Việt là một bài thơ hay, cảm động về tình bà cháu. Bài thơ đã khắc họa thành công hình ảnh người bà tần tảo, giàu đức hi sinh và tình yêu thương vô bờ bến. Đồng thời, bài thơ cũng thể hiện tình cảm sâu sắc, lòng biết ơn vô hạn của cháu đối với bà. “Bếp lửa” không chỉ là bài ca về tình bà cháu mà còn là bài ca về tình yêu quê hương, đất nước, về những giá trị tốt đẹp của con người Việt Nam.
