Bài thơ “Nói với con” của Y Phương là một khúc ca về tình phụ tử thiêng liêng, hòa quyện với tình yêu quê hương sâu sắc. Tác phẩm không chỉ là lời nhắn nhủ của người cha dành cho đứa con bé bỏng, mà còn là sự gửi gắm những giá trị văn hóa, những phẩm chất cao đẹp của dân tộc miền núi.
“Quê hương là chùm khế ngọt
Cho con trèo hái mỗi ngày
Quê hương là đường đi học
Con về rợp bướm vàng bay”
Gia đình là bến đỗ bình yên, nơi con lớn lên trong tình yêu thương vô bờ bến, được cha mẹ che chở, dìu dắt trên từng bước đi.
Bài thơ mở ra bằng những hình ảnh ấm áp, giản dị về tình cảm gia đình, nơi con lớn lên trong vòng tay yêu thương của cha mẹ:
“Chân phải bước tới cha
Chân trái bước tới mẹ
Một bước chạm tiếng nói
Hai bước tới tiếng cười”
Lời thơ nhẹ nhàng, mộc mạc như lời ru của mẹ, đưa ta về với không gian gia đình đầm ấm, nơi con bi bô tập nói, chập chững những bước đi đầu đời. Từng bước chân nhỏ bé của con đều có cha mẹ dõi theo, nâng niu, khích lệ. Gia đình là cái nôi yêu thương, là điểm tựa vững chắc để con tự tin bước vào đời.
Tiếp nối mạch cảm xúc về tình cảm gia đình, Y Phương mở rộng lòng mình để nói về tình yêu quê hương, cội nguồn:
“Người đồng mình yêu lắm con ơi
Đan lờ cài nan hoa
Vách nhà ken câu hát
Rừng cho hoa
Con đường cho những tấm lòng”
Hình ảnh “người đồng mình” cần cù lao động, sáng tạo, sống chan hòa với thiên nhiên, thể hiện niềm tự hào về truyền thống văn hóa của quê hương.
“Người đồng mình” là những người con của núi rừng, sống giản dị, mộc mạc nhưng giàu tình nghĩa. Họ cần cù lao động, sáng tạo, biết biến những điều bình thường trở nên đẹp đẽ. “Đan lờ cài nan hoa”, “vách nhà ken câu hát” là những hình ảnh thơ mộng, thể hiện sự tài hoa, khéo léo của người dân miền núi. Thiên nhiên cũng góp phần tô điểm cho cuộc sống của họ thêm tươi đẹp. “Rừng cho hoa”, “con đường cho những tấm lòng” là những hình ảnh nhân hóa giàu sức gợi, thể hiện sự gắn bó mật thiết giữa con người và thiên nhiên. Quê hương không chỉ là nơi sinh ra và lớn lên, mà còn là nguồn sức mạnh tinh thần, là nơi con tìm thấy những giá trị tốt đẹp để sống một cuộc đời ý nghĩa.
Không chỉ vậy, Y Phương còn dặn dò con về những phẩm chất cao đẹp của “người đồng mình”:
“Người đồng mình thương lắm con ơi
Cao đo nỗi buồn
Xa nuôi chí lớn”
“Thương” là sự cảm thông, thấu hiểu những khó khăn, vất vả mà “người đồng mình” phải trải qua. “Cao đo nỗi buồn”, “xa nuôi chí lớn” là những hình ảnh độc đáo, thể hiện ý chí, nghị lực phi thường của người dân miền núi. Dù cuộc sống còn nhiều gian nan, thử thách, họ vẫn luôn giữ vững niềm tin, khát vọng vươn lên.
Thế hệ trẻ kế thừa và phát huy truyền thống tốt đẹp của quê hương, tự tin bước vào tương lai, mang theo khát vọng xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp.
Người cha mong muốn con mình sẽ kế thừa và phát huy những phẩm chất tốt đẹp ấy:
“Dẫu làm sao thì cha vẫn muốn
Sống trên đá không chê đá gập ghềnh
Sống trong thung không chê thung nghèo đói
Sống như sông như suối
Lên thác xuống ghềnh”
Lời dặn dò giản dị mà sâu sắc, thể hiện mong muốn con sống mạnh mẽ, kiên cường, không ngại khó khăn, gian khổ. “Sống như sông như suối”, “lên thác xuống ghềnh” là những hình ảnh so sánh giàu sức gợi, thể hiện tinh thần lạc quan, yêu đời, sẵn sàng đối mặt với mọi thử thách của cuộc sống.
Cuối cùng, Y Phương khẳng định:
“Con ơi tuy thô sơ da thịt
Lên đường
Không bao giờ nhỏ bé được
Nghe con”
Lời nhắn nhủ của người cha, mong con luôn tự tin, kiên cường, mang theo những giá trị tốt đẹp của quê hương trên hành trình chinh phục ước mơ.
Lời nhắn nhủ cuối cùng của người cha là lời động viên, khích lệ con tự tin bước vào đời. Dù cuộc sống có nhiều khó khăn, thử thách, con hãy luôn nhớ về cội nguồn, tự hào về những phẩm chất tốt đẹp của dân tộc mình. “Thô sơ da thịt” không có nghĩa là “nhỏ bé”, mà là sự giản dị, mộc mạc, chân thành. Hãy sống một cuộc đời ý nghĩa, góp phần xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp.
“Nói với con” là một bài thơ giản dị, mộc mạc nhưng chứa đựng những tình cảm sâu sắc, những giá trị nhân văn cao đẹp. Tác phẩm là lời nhắn nhủ của người cha dành cho đứa con bé bỏng, đồng thời cũng là lời nhắc nhở mỗi chúng ta về tình yêu gia đình, quê hương và trách nhiệm với cội nguồn.
