Chiến tranh lùi xa, nhưng nỗi đau vẫn còn. “Chiếc lược ngà” của Nguyễn Quang Sáng vẽ nên bức tranh chân thực về tình cha con sâu nặng giữa ông Sáu và bé Thu, dù bị chia cắt bởi bom đạn. Tác phẩm là lời tố cáo chiến tranh phi nghĩa, gây ra bao mất mát cho con người.
Truyện ngắn xây dựng hai tình huống đặc sắc: cuộc gặp đầy xúc động của hai cha con sau tám năm xa cách, nhưng bé Thu lại không nhận cha; và khi ông Sáu ở căn cứ, dồn hết tình yêu thương làm chiếc lược ngà tặng con, nhưng chưa kịp trao thì hy sinh. Từ đó, tác giả thể hiện tình cha con thắm thiết, khiến người đọc ngậm ngùi tiếc thương.
Bé Thu yêu thương ba sâu sắc. Tám năm xa cách khiến cô bé luôn mong gặp lại ba. Ngày gặp ba, cô bé chỉ “tròn xoe mắt” rồi chạy đi tìm mẹ. Trong ba ngày, mặc cho ông Sáu yêu thương, dỗ dành, bé Thu vẫn không nhận ba. Khi ông Sáu gắp trứng cá cho, cô bé hất ra. Sau cuộc trò chuyện với bà ngoại, người đọc hiểu Thu không nhận ông Sáu là ba vì trên mặt ông có vết thẹo.
Hình ảnh minh họa: Bé Thu tròn xoe mắt nhìn ông Sáu, thể hiện sự ngỡ ngàng và xa lạ trong lần gặp gỡ đầu tiên sau tám năm xa cách, gợi sự thương cảm về những mất mát do chiến tranh gây ra.
Sáng hôm sau, khi ông Sáu phải chia tay, thái độ Thu thay đổi rõ rệt. Không còn vẻ cau có, cố chấp, mà là một khuôn mặt “sầm lại buồn rầu” với “đôi mắt mênh mông bỗng xôn xao”. Trong khoảnh khắc cuối cùng, cô bé cất tiếng gọi ba – tiếng kêu xé lòng, của tình yêu thương, nỗi nhớ da diết, sự đợi chờ và mong ước. Cô bé ôm chặt ba, hôn ba thật nhiều, hôn lên cả vết thẹo mà cô từng ghét bỏ. Vào lúc chia tay, cô ước ba sẽ mua cho mình một chiếc lược ngà. Thu là một cô bé bướng bỉnh, cố chấp, nhưng sự bướng bỉnh, cố chấp ấy lại sinh ra từ lòng yêu thương.
Cùng với bé Thu, ông Sáu cũng là một nhân vật để lại nhiều ấn tượng. Ngày được trở về quê hương sau tám năm xa cách, bao nỗi nhớ cùng kỷ niệm ùa về khiến ông Sáu xúc động. Nghĩ đến việc được gặp lại con gái, ông vui vẻ và vội vã.
Hình ảnh minh họa: Ông Sáu cẩn thận tỉ mỉ đẽo gọt chiếc lược ngà, thể hiện tình yêu thương con vô bờ bến và nỗi nhớ mong da diết, là biểu tượng cho sự hy sinh thầm lặng của người cha trong chiến tranh.
Nhưng rồi, trước thái độ xa lạ của con, ông hụt hẫng đầy đau khổ. Trong ba ngày ít ỏi được ở nhà, ông chỉ tìm cách gần gũi với con, chờ con gọi mình là ba, chờ con chấp nhận mình. Đến khi được con nhận cha thì cũng là lúc ông lại phải xa con, xa gia đình, xa quê hương. Hình ảnh một người cha đang cố “ghìm được xúc động và không muốn cho con nhìn thấy mình khóc, một tay ôm con, một tay rút khăn lau nước mắt, rồi hôn lên mái tóc con” khiến người đọc phải ngậm ngùi. Những giọt nước mắt của ông không chỉ là giọt nước mắt của sự xúc động, mà nó còn là niềm hạnh phúc lớn lao được tạo nên bởi tình yêu thương con sâu nặng.
Mang theo lời hứa tặng con một chiếc lược ngà trở về chiến khu, ông luôn ân hận vì đã trách phạt con. Vì thế, ông đã dồn tất cả tình yêu thương và nỗi nhớ con vào việc làm chiếc lược ngà, chỉ mong đến ngày được tận tay trao nó cho con mình. Mỗi lần nhớ con, ông lại mang cây lược ra ngắm, rồi chải lên tóc mình cho lược thêm bóng. Chiếc lược ấy chính là kết tinh của nỗi nhớ, là vật tượng trưng cho tình yêu thương con sâu sắc của người cha. Tình cảm ấy thật lớn lao, đến cả những giây phút cuối của đời mình, ông vẫn canh cánh tiếc nuối vì chưa thể trao nó cho Thu. Ông chỉ có thể nhờ đồng đội hoàn thành tâm niệm cuối cùng. Và khi chiếc lược đến tay của Thu, tình cha con của họ sẽ chẳng bao giờ chết, mà nó đã trở thành một điểm tựa để Thu khôn lớn và trưởng thành.
Truyện ngắn “Chiếc lược ngà” của Nguyễn Quang Sáng đã để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng bạn đọc không chỉ bởi tình huống đặc sắc, nghệ thuật kể chuyện hấp dẫn mà nó hơn hết đến từ sự ấm áp của tình cha con thiêng liêng, cao quý. Đồng thời, tác giả đã góp phần tái hiện những mất mát to lớn mà chiến tranh đã gây ra cho nhiều gia đình, để rồi ta yêu thêm cuộc sống hôm nay và mãi trân trọng giá trị của hai chữ hòa bình.
Hình ảnh minh họa: Ông Sáu cùng đồng đội trong chiến khu, thể hiện sự gian khổ và hy sinh của người lính, gợi liên tưởng đến những mất mát và chia ly do chiến tranh gây ra cho gia đình và người thân.
