Văn học Việt Nam thời kỳ kháng chiến chống Mỹ đã ghi dấu ấn sâu sắc với những tác phẩm ngợi ca tinh thần yêu nước, ý chí chiến đấu kiên cường của quân và dân ta. “Bài thơ về tiểu đội xe không kính” của Phạm Tiến Duật là một trong số đó, nổi bật với hình ảnh độc đáo và giọng điệu trẻ trung, lạc quan. Bài thơ không chỉ tái hiện chân thực hiện thực chiến tranh khốc liệt mà còn làm nổi bật vẻ đẹp tâm hồn của những người lính lái xe trên tuyến đường Trường Sơn.
Những chiếc xe không kính không chỉ là phương tiện vận chuyển mà còn là biểu tượng của sự khốc liệt và gian khổ của chiến tranh.
Những chiếc xe này đã trải qua mưa bom bão đạn, trở nên trần trụi và thiếu thốn. alt="Ảnh minh họa những chiếc xe vận tải quân sự không kính, xước xát trên tuyến đường Trường Sơn trong chiến tranh, thể hiện sự khốc liệt và tinh thần chiến đấu dũng cảm"
Những chiếc xe không kính được miêu tả một cách chân thực và trần trụi:
“Xe không kính không phải vì xe không có kính
Bom giật bom rung, kính vỡ đi rồi”
Nguyên nhân của việc xe “không có kính” là do bom đạn của kẻ thù. Động từ mạnh “giật”, “rung” cùng với từ “bom” được lặp lại như nhấn mạnh sự tàn khốc của chiến tranh.
Dù những chiếc xe không còn nguyên vẹn, những người lính vẫn ung dung, hiên ngang lái xe ra tiền tuyến.
Hình ảnh người lính lái xe trên tuyến đường Trường Sơn đầy gian khổ và hiểm nguy. alt="Hình ảnh minh họa người lính lái xe không kính với nụ cười lạc quan, hiên ngang trên môi, thể hiện tinh thần lạc quan và bất khuất"
Đối lập với hình ảnh những chiếc xe không kính, người lính lái xe hiện lên với tư thế hiên ngang và tinh thần lạc quan:
“Ung dung buồng lái ta ngồi,
Nhìn đất, nhìn trời, nhìn thẳng”
Từ “ung dung” thể hiện sự tự tin, bình tĩnh của người lính trước mọi khó khăn. Ánh mắt “nhìn thẳng” thể hiện ý chí kiên định, quyết tâm vượt qua mọi thử thách.
Trên những chiếc xe không kính, người lính được hòa mình vào thiên nhiên, cảm nhận rõ hơn sự khắc nghiệt của chiến tranh nhưng cũng tìm thấy những vẻ đẹp bình dị:
“Nhìn thấy gió vào xoa mắt đắng
Nhìn thấy con đường chạy thẳng vào tim
Thấy sao trời và đột ngột cánh chim
Như sa, như ùa vào buồng lái”
Hình ảnh thơ mộng, lãng mạn cho thấy tâm hồn lạc quan, yêu đời của người lính. Họ không chỉ cảm nhận được sự khốc liệt của chiến tranh mà còn thấy được vẻ đẹp của thiên nhiên và tình đồng đội.
Những khó khăn, gian khổ trên đường hành quân không làm người lính nản lòng mà càng tôi luyện thêm ý chí và tinh thần lạc quan của họ:
“Không có kính, ừ thì có bụi
Bụi phun tóc trắng như người già
Chưa cần rửa phì phèo châm điếu thuốc
Nhìn nhau mặt lấm cười ha ha”
Giọng điệu ngang tàng, tinh nghịch thể hiện thái độ bất chấp khó khăn, xem thường gian khổ của người lính. Họ biến những khó khăn thành niềm vui, tiếng cười để vơi đi những vất vả trên đường hành quân.
Tình đồng đội thắm thiết là một trong những yếu tố quan trọng giúp người lính vượt qua mọi khó khăn:
“Những chiếc xe từ trong bom rơi
Đã về đây họp thành tiểu đội
Gặp bạn bè suốt dọc đường đi tới
Bắt tay qua cửa kính vỡ rồi”
Hình ảnh “bắt tay qua cửa kính vỡ rồi” thể hiện sự đồng cảm, sẻ chia và tình đoàn kết gắn bó giữa những người lính. Họ cùng nhau chia sẻ những khó khăn, gian khổ và động viên nhau vượt qua mọi thử thách.
Sau những giờ phút chiến đấu căng thẳng, người lính lại quây quần bên nhau trong những bữa cơm đạm bạc:
Bữa cơm đạm bạc nhưng ấm áp tình đồng đội của những người lính lái xe Trường Sơn. alt="Hình ảnh minh họa bữa cơm đơn giản của những người lính với bếp Hoàng Cầm và tình đồng đội ấm áp"
“Bếp Hoàng Cầm ta dựng giữa trời
Chung bát đũa nghĩa là gia đình đấy”
Hình ảnh “bếp Hoàng Cầm” và “chung bát đũa” thể hiện sự gắn bó, yêu thương nhau như anh em một nhà của những người lính. Họ xem nhau như gia đình, cùng nhau chia sẻ những khó khăn, gian khổ và động viên nhau vượt qua mọi thử thách.
Dù phải đối mặt với muôn vàn khó khăn, nguy hiểm, những người lính vẫn luôn giữ vững ý chí chiến đấu và niềm tin vào thắng lợi cuối cùng:
“Xe vẫn chạy vì miền Nam phía trước
Chỉ cần trong xe có một trái tim”
Hình ảnh “trái tim” là biểu tượng cho lòng yêu nước, ý chí chiến đấu và khát vọng hòa bình, thống nhất đất nước của người lính. Chính trái tim ấy đã giúp họ vượt qua mọi khó khăn, gian khổ để lái xe ra tiền tuyến, góp phần vào thắng lợi cuối cùng của dân tộc.
“Bài thơ về tiểu đội xe không kính” không chỉ là một bài thơ hay về đề tài chiến tranh mà còn là một tác phẩm ngợi ca vẻ đẹp của người lính Việt Nam trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ. Bằng ngôn ngữ giản dị, mộc mạc và giọng điệu trẻ trung, lạc quan, Phạm Tiến Duật đã khắc họa thành công hình ảnh những người lính lái xe trên tuyến đường Trường Sơn với tinh thần yêu nước, ý chí chiến đấu kiên cường và tâm hồn lạc quan, yêu đời. Bài thơ đã góp phần làm nên một tượng đài bất tử về người lính Việt Nam trong lòng độc giả.
