Bài thơ “Quê Hương” của Đỗ Trung Quân là một tác phẩm lay động lòng người, khơi gợi trong mỗi chúng ta những cảm xúc sâu lắng về nơi chôn rau cắt rốn. Bằng ngôn ngữ giản dị, mộc mạc, nhà thơ đã vẽ nên một bức tranh quê hương vừa gần gũi, thân thương, vừa chứa đựng tình yêu tha thiết.
Mở đầu bài thơ là những câu hỏi ngây ngô, hồn nhiên của một đứa trẻ:
“Quê hương là gì hở mẹ
Mà cô giáo dạy phải yêu?
Quê hương là gì hở mẹ
Ai đi xa cũng nhớ nhiều?”
Những câu hỏi này không chỉ thể hiện sự tò mò của trẻ thơ mà còn gợi mở cho chúng ta về ý nghĩa sâu xa của quê hương. Quê hương là gì mà khiến người ta phải yêu, phải nhớ nhung da diết khi xa rời?
Thay vì đưa ra một định nghĩa khô khan, trừu tượng, Đỗ Trung Quân đã trả lời câu hỏi ấy bằng những hình ảnh cụ thể, sinh động:
“Quê hương là chùm khế ngọt
Cho con trèo hái mỗi ngày
Quê hương là đường đi học
Con về rợp bướm vàng bay.”
Chùm khế ngọt quê hương
Hình ảnh chùm khế ngọt gợi nhớ hương vị thân quen của tuổi thơ, gắn liền với những kỷ niệm êm đềm trên quê hương.
Chùm khế ngọt, con đường đi học rợp bướm vàng là những hình ảnh thân thuộc, gắn liền với tuổi thơ của bao người. Đó là những kỷ niệm ngọt ngào, là những khoảnh khắc vô tư, hồn nhiên mà chúng ta không bao giờ quên.
Không chỉ có cảnh vật thiên nhiên, quê hương còn là những sinh hoạt đời thường, những trò chơi dân gian:
“Quê hương là con diều biếc
Tuổi thơ con thả trên đồng
Quê hương là con đò nhỏ
Êm đềm khua nước ven sông.”
Những hình ảnh này tái hiện một không gian quê hương thanh bình, yên ả. Cánh diều biếc bay cao trên cánh đồng lúa, con đò nhỏ nhẹ nhàng trôi trên dòng sông quê hương đều gợi lên cảm giác thanh thản, bình yên.
Tình cảm gia đình cũng là một phần không thể thiếu của quê hương. Hình ảnh người mẹ hiện lên thật giản dị, thân thương:
“Quê hương là cầu tre nhỏ
Mẹ về nón lá nghiêng che.”
Hình ảnh “mẹ về nón lá nghiêng che” gợi lên sự tần tảo, chịu thương chịu khó của người mẹ Việt Nam. Quê hương là nơi có vòng tay ấm áp của mẹ, là nơi ta luôn cảm thấy an toàn, được che chở.
Quê hương còn được cảm nhận qua những giác quan khác:
“Là hương hoa đồng cỏ nội
Bay trong giấc ngủ đêm hè
Quê hương là vòng tay ấm
Con nằm ngủ giữa mưa đêm.”
Hương hoa đồng nội thoang thoảng trong gió, vòng tay ấm áp của mẹ trong đêm mưa là những kỷ niệm đẹp đẽ, khó phai mờ trong tâm trí mỗi người.
Bài thơ sử dụng nhiều gam màu tươi sáng để vẽ nên bức tranh quê hương:
“Quê hương là vàng hoa bí
Là hồng tím giậu mồng tơi
Là đỏ đôi bờ dâm bụt
Màu hoa sen trắng tinh khôi.”
Sắc vàng của hoa bí, màu hồng tím của giậu mồng tơi điểm tô cho bức tranh quê hương thêm phần rực rỡ, tràn đầy sức sống.
Những màu sắc này không chỉ làm cho bức tranh quê hương thêm phần sinh động mà còn thể hiện sự trù phú, tươi tốt của làng quê Việt Nam.
Đặc biệt, hai câu thơ cuối bài đã nâng tầm ý nghĩa của tình yêu quê hương:
“Quê hương mỗi người chỉ một
Như là chỉ một mẹ thôi.”
So sánh quê hương với mẹ là một sự so sánh đầy ý nghĩa và cảm động. Quê hương cũng như mẹ, là duy nhất, là thiêng liêng, không ai có thể thay thế được.
Bài thơ “Quê Hương” của Đỗ Trung Quân đã chạm đến trái tim của biết bao thế hệ người Việt Nam. Bằng những hình ảnh giản dị, thân thương, nhà thơ đã khơi gợi trong mỗi chúng ta tình yêu quê hương sâu sắc, lòng tự hào về những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc. Dù đi đâu, về đâu, quê hương vẫn luôn là nguồn cội, là điểm tựa tinh thần vững chắc của mỗi người.
