Hoàng Phủ Ngọc Tường, một cái tên gắn liền với xứ Huế mộng mơ, đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng độc giả qua tác phẩm “Ai đã đặt tên cho dòng sông?”. Bài bút ký không chỉ là một áng văn tuyệt đẹp về dòng sông Hương mà còn là sự thể hiện rõ nét “cái tôi” độc đáo của tác giả: một tâm hồn uyên bác, tài hoa, và trên hết là một tình yêu sâu sắc dành cho quê hương.
Cái tôi trong văn chương là sự thể hiện những nét riêng, độc đáo của người nghệ sĩ, tạo nên phong cách không lẫn vào đâu được. Ở Hoàng Phủ Ngọc Tường, cái tôi ấy được bộc lộ qua lăng kính đa chiều, từ những liên tưởng giàu chất thơ đến những kiến thức sâu rộng về lịch sử, văn hóa.
Một trong những yếu tố nổi bật nhất trong “cái tôi” của Hoàng Phủ Ngọc Tường là sự mê đắm, tài hoa trong cách miêu tả sông Hương. Ông không đơn thuần nhìn nhận dòng sông như một thực thể địa lý mà còn cảm nhận nó như một sinh thể sống động, có linh hồn.
Cách so sánh, liên tưởng của tác giả vô cùng độc đáo. Sông Hương vừa là “cô gái Di-gan phóng khoáng và man dại,” vừa là “người gái đẹp nằm ngủ mơ màng giữa cánh đồng Châu Hóa đầy hoa dại.” Những hình ảnh này không chỉ gợi lên vẻ đẹp quyến rũ, hoang sơ của dòng sông mà còn thể hiện sự rung cảm tinh tế của tác giả trước vẻ đẹp thiên nhiên.
Hoàng Phủ Ngọc Tường không chỉ cảm nhận sông Hương bằng trái tim mà còn bằng cả trí tuệ uyên bác. Ông am hiểu sâu sắc về địa lý, lịch sử, và văn hóa của vùng đất này.
Tác giả lý giải một cách khoa học về những chi lưu, những hòn đảo nhỏ đã làm giảm vận tốc của dòng sông, tạo nên vẻ êm đềm, tĩnh lặng đặc trưng. Ông cũng nhắc đến sông Hương như một dòng sông biên thùy xa xôi của đất nước các vua Hùng, dòng sông viễn châu đã bảo vệ biên giới phía Nam của nước Đại Việt. Những kiến thức lịch sử này không chỉ làm tăng thêm giá trị cho tác phẩm mà còn thể hiện lòng tự hào dân tộc sâu sắc của tác giả.
Sự uyên bác của Hoàng Phủ Ngọc Tường còn thể hiện ở sự am hiểu về âm nhạc và thơ ca. Ông nghe thấy tiếng mái chèo khua nước trong đêm và cảm nhận được âm thanh, dây cung của những điệu hò Huế. Ông cũng nhắc đến những vần thơ tuyệt đẹp về sông Hương của Tản Đà, Cao Bá Quát, Bà Huyện Thanh Quan, và Tố Hữu.
Việc kết hợp những yếu tố văn hóa này vào tác phẩm đã tạo nên một bức tranh sông Hương đa sắc màu, vừa có vẻ đẹp tự nhiên, vừa mang đậm giá trị văn hóa, lịch sử.
Tóm lại, “cái tôi” của Hoàng Phủ Ngọc Tường trong “Ai đã đặt tên cho dòng sông?” là sự kết hợp hài hòa giữa tình yêu thiên nhiên, lòng tự hào dân tộc, và tri thức uyên bác. Ông đã biến dòng sông Hương thành một biểu tượng của văn hóa Huế, một nguồn cảm hứng bất tận cho những ai yêu mến vẻ đẹp của đất nước. Tác phẩm không chỉ là một bài bút ký mà còn là một lời tri ân sâu sắc của tác giả dành cho dòng sông và mảnh đất đã nuôi dưỡng tâm hồn ông.
