Cái Khố, một trang phục tưởng chừng đơn giản nhưng lại ẩn chứa nhiều câu chuyện văn hóa, lịch sử và cả những giai thoại hài hước. Từ “cô bạn nối khố” đến hình ảnh “mình trần khố chuối”, cái khố không chỉ là một mảnh vải che thân mà còn là một phần ký ức của người Việt.
Thời xưa, trong khi nhiều người “quần là áo lượt”, không ít người chỉ có “cái khố” để mặc. Câu “khố rách áo ôm” dùng để chỉ những người nghèo khổ, thậm chí đến mức “khố dây” – chỉ vài sợi dây bện lại thay vì một mảnh vải khố hoàn chỉnh.
“Mình trần khố chuối” là tình cảnh khốn cùng, khi người ta không có nổi tấm vải làm khố mà phải dùng sợi dây chuối khô bện lại. Sự đơn sơ của cái khố phản ánh một giai đoạn lịch sử, khi cuộc sống còn nhiều khó khăn và thiếu thốn.
Cái khố còn gắn liền với câu chuyện tình nổi tiếng của Chử Đồng Tử. Chàng trai nghèo đến mức cha con chỉ có chung một cái khố. Khi cha mất, Chử Đồng Tử đã nhường khố cho cha chôn cất, chấp nhận cảnh trần truồng. Cuộc gặp gỡ định mệnh với công chúa Tiên Dung trong hoàn cảnh ấy đã trở thành một giai thoại đẹp.
Nhà thơ Thái Bá Tân đã hài hước nhắc đến câu chuyện này trong một bài thơ vui, coi việc Chử Đồng Tử “tắm truồng, trêu đàn bà” là “phạm tội phá mỹ tục”.
Trong ca dao, cái khố cũng xuất hiện một cách hồn nhiên và dí dỏm:
“Đồn rằng quan trạng có danh/ Cưỡi ngựa một mình chẳng phải vịn ai/ Vua khen quan tướng có tài/ Ban cho cái áo với hai đồng tiền/ Đánh giặc thì chạy trước tiên/ Xông vào trận tiền cởi khố giặc ra/ Giặc sợ, giặc chạy về nhà/ Trở về gọi mẹ mổ gà khao quân”.
Bài ca dao miêu tả một cách đánh giặc độc đáo, vừa hài hước vừa hiểm hóc. Cái khố, trong trường hợp này, trở thành một vũ khí bất ngờ, gây hoang mang cho đối phương.
Từ trang phục đơn sơ của người nghèo đến biểu tượng văn hóa trong ca dao, truyện cổ, cái khố đã đi vào đời sống tinh thần của người Việt một cách tự nhiên và gần gũi. Nó gợi nhớ về một thời kỳ lịch sử, về những giá trị văn hóa truyền thống và cả những câu chuyện hài hước, dí dỏm.
