Truyện thơ dân gian Việt Nam là một kho tàng văn học vô giá, được sáng tác bằng chữ Nôm, theo thể văn vần, đặc biệt là thể thơ lục bát. Trước khi được phổ biến rộng rãi bằng chữ Quốc ngữ, những câu chuyện này đã được truyền miệng và diễn xướng, thấm đẫm tinh thần dân tộc và niềm tự hào về bản sắc văn hóa.
Truyện thơ Nôm không chỉ là những tác phẩm văn học đơn thuần, mà còn là những bức tranh sinh động về đời sống, phong tục, tập quán và tâm tư tình cảm của người Việt xưa. Ngôn ngữ trong truyện thơ Nôm gần gũi, giản dị, giàu hình ảnh và nhạc điệu, dễ đi vào lòng người. Văn phong mộc mạc, chân chất, thể hiện rõ nét tính cách và tâm hồn Việt.
Các tác phẩm truyện thơ Nôm thường khai thác các chủ đề từ tiểu thuyết Trung Hoa, truyền thuyết, cổ tích Việt Nam, hoặc từ những giai đoạn lịch sử hào hùng của dân tộc. Bên cạnh đó, cũng có những sáng tác dựa trên trí tưởng tượng phong phú của các tác giả khuyết danh hoặc hữu danh.
Phong cảnh Việt Nam tươi đẹp, trữ tình thường được miêu tả một cách sống động trong các truyện thơ Nôm, góp phần làm tăng thêm giá trị nhân văn sâu sắc cho tác phẩm. Những chi tiết về thiên nhiên, con người và cuộc sống được khắc họa một cách tinh tế, gợi cảm, tạo nên những ấn tượng khó phai trong lòng độc giả.
Trong số vô vàn các tác phẩm truyện thơ Nôm, có những kiệt tác đã đi vào lòng người và trở thành những biểu tượng văn hóa của dân tộc. Tiêu biểu như:
- Kim Vân Kiều: Câu chuyện tình yêu đầy trắc trở của Thúy Kiều đã lấy đi bao nước mắt của độc giả qua nhiều thế hệ. Tác phẩm phản ánh sâu sắc về số phận người phụ nữ trong xã hội phong kiến và những giá trị nhân văn cao đẹp.
- Lục Vân Tiên: Ca ngợi tinh thần nghĩa hiệp, lòng dũng cảm và những phẩm chất cao đẹp của con người. Câu chuyện về chàng Lục Vân Tiên trừ gian diệt bạo đã trở thành nguồn cảm hứng cho nhiều thế hệ trẻ.
- Lưu Bình Dương Lễ: Truyện thơ này đề cao tình bạn cao đẹp, sự hiếu học và ý chí vươn lên trong cuộc sống.
- Chinh Phụ Ngâm Khúc: Thể hiện nỗi nhớ thương da diết của người chinh phụ đối với chồng nơi chiến trận, đồng thời phản ánh sự tàn khốc của chiến tranh và khát vọng hòa bình của nhân dân.
- Nhị Độ Mai: Câu chuyện về tình yêu chung thủy, lòng hiếu thảo và sự vượt qua khó khăn để đạt được hạnh phúc.
- Quan Âm Thị Kính: Ca ngợi tấm lòng từ bi, đức hy sinh cao cả và sự nhẫn nại của Thị Kính, một hình tượng tiêu biểu cho vẻ đẹp của người phụ nữ Việt Nam.
Những tác phẩm truyện thơ dân gian Việt Nam không chỉ là di sản văn hóa quý báu của dân tộc, mà còn là nguồn cảm hứng bất tận cho các thế hệ sau. Việc bảo tồn, phát huy và quảng bá những giá trị văn hóa này là trách nhiệm của mỗi người Việt Nam.