Cách mạng tháng Mười Nga năm 1917 và sự ra đời của Nhà nước xã hội chủ nghĩa Xô viết đã có ảnh hưởng sâu sắc đến lịch sử thế giới, tác động mạnh mẽ đến phong trào cách mạng của giai cấp công nhân và phong trào giải phóng dân tộc trên toàn thế giới.
I. Bối cảnh nước Nga trước Cách mạng
Trước Cách mạng tháng Mười, nước Nga là một nước quân chủ chuyên chế, dù đã có sự phát triển công nghiệp nhưng vẫn còn lạc hậu và phụ thuộc vào các nước phương Tây. Tàn tích phong kiến nông nô còn nặng nề, đặc biệt là chế độ sở hữu ruộng đất của địa chủ quý tộc.
alt: Nông dân Nga bị áp bức cuối thế kỷ 19, minh họa sự bất bình đẳng về ruộng đất trước Cách mạng tháng Mười
Về chính trị, Nga hoàng nắm toàn bộ quyền lực, đàn áp các phong trào đấu tranh dân chủ. Đế quốc Nga còn là “nhà tù của các dân tộc”, áp bức các dân tộc thiểu số và lệ thuộc vào tư bản nước ngoài. Những mâu thuẫn gay gắt trong xã hội Nga đã tạo tiền đề cho một cuộc cách mạng.
Giai cấp vô sản Nga tuy còn nhỏ bé về số lượng nhưng có tinh thần và truyền thống đấu tranh cách mạng, có chính đảng tiên phong là Đảng Bolshevik do Lênin lãnh đạo. Giai cấp nông dân, đặc biệt là nông dân nghèo, là lực lượng cách mạng to lớn, đồng minh tin cậy của giai cấp công nhân.
II. Cách mạng Dân chủ Tư sản Tháng Hai
Cuộc Chiến tranh thế giới thứ nhất (1914-1918) đã làm trầm trọng thêm khủng hoảng kinh tế và xã hội ở Nga, dẫn đến Cách mạng Dân chủ Tư sản Tháng Hai năm 1917, lật đổ chế độ Nga hoàng.
alt: Biểu tình Tháng Hai năm 1917 ở Petrograd, đánh dấu sự sụp đổ của chế độ Nga hoàng
Sau Cách mạng Tháng Hai, ở Nga tồn tại hai chính quyền song song: Chính phủ Lâm thời của giai cấp tư sản và Xô viết đại biểu công nhân, binh lính.
III. Cách mạng Xã hội chủ nghĩa Tháng Mười
Lênin trở về Nga và đề ra đường lối chuyển từ cách mạng dân chủ tư sản sang cách mạng xã hội chủ nghĩa. Đảng Bolshevik lãnh đạo quần chúng đấu tranh dưới khẩu hiệu “Tất cả chính quyền về tay Xô viết”.
alt: Lênin phát biểu tại Đại hội Xô Viết lần thứ hai, dẫn dắt cách mạng vô sản lật đổ chính phủ lâm thời
Ngày 25 tháng 10 năm 1917 (7 tháng 11 theo lịch mới), Cách mạng Tháng Mười thành công, lật đổ Chính phủ Lâm thời, thành lập Nhà nước Xô viết. Đại hội Xô viết lần thứ hai thông qua Sắc lệnh hòa bình và Sắc lệnh ruộng đất, cử ra Hội đồng Ủy viên Nhân dân do Lênin đứng đầu.
IV. Xây dựng và bảo vệ Chính quyền Xô viết
Sau Cách mạng Tháng Mười, nước Nga phải đối mặt với cuộc nội chiến và sự can thiệp của các nước đế quốc. Đảng Bolshevik và Nhà nước Xô viết đã thực hiện nhiều biện pháp để xây dựng và bảo vệ chính quyền, đánh bại thù trong giặc ngoài.
alt: Binh sĩ Hồng quân chiến đấu trong Nội chiến Nga, bảo vệ chính quyền Xô Viết non trẻ
V. Ý nghĩa lịch sử của Cách mạng tháng Mười
Cách mạng Tháng Mười Nga có ý nghĩa lịch sử to lớn đối với nước Nga và thế giới, mở ra một kỷ nguyên mới cho nhân loại.
Vậy, các nước Đông Âu hoàn thành cách mạng dân chủ nhân dân vào khoảng thời gian nào?
Sau Chiến tranh thế giới thứ hai, với sự giúp đỡ của Liên Xô, các nước Đông Âu đã hoàn thành cuộc cách mạng dân chủ nhân dân trong giai đoạn từ năm 1944 đến năm 1949. Cụ thể:
- 1944-1948: Romania, Bulgaria, Hungary, Ba Lan, Tiệp Khắc, Albania, và Cộng hòa Dân chủ Đức (Đông Đức) đã trải qua các cuộc cách mạng và thiết lập các chính phủ dân chủ nhân dân theo mô hình xã hội chủ nghĩa.
- 1949: Hầu hết các nước Đông Âu đã hoàn thành giai đoạn chuyển đổi sang chủ nghĩa xã hội, với sự ra đời của các nhà nước dân chủ nhân dân.
Trong giai đoạn này, các nước Đông Âu tiến hành quốc hữu hóa các ngành công nghiệp, cải cách ruộng đất, và xây dựng hệ thống chính trị dựa trên sự lãnh đạo của đảng cộng sản. Quá trình này diễn ra với những đặc điểm riêng ở mỗi nước, nhưng đều chịu ảnh hưởng lớn từ Liên Xô.
