Mô hình dữ liệu quan hệ là một trong những mô hình phổ biến nhất để tổ chức và quản lý dữ liệu. Nó dựa trên khái niệm về các mối quan hệ giữa các bảng dữ liệu. Để hiểu rõ hơn về mô hình này, chúng ta cần nắm vững các khái niệm cơ bản sau:
1. Quan hệ (Relation):
Trong mô hình dữ liệu quan hệ, quan hệ là một bảng chứa các hàng và cột. Mỗi hàng đại diện cho một bản ghi (record), còn mỗi cột đại diện cho một thuộc tính (attribute) của bản ghi đó. Tên của quan hệ thường mô tả loại đối tượng mà bảng đó lưu trữ thông tin. Ví dụ, một bảng chứa thông tin về khách hàng có thể được gọi là “KhachHang”.
2. Thuộc tính (Attribute):
Thuộc tính là một cột trong một quan hệ, đại diện cho một đặc điểm hoặc tính chất của đối tượng được mô tả trong quan hệ đó. Mỗi thuộc tính có một tên duy nhất và một kiểu dữ liệu xác định (ví dụ: số nguyên, chuỗi, ngày tháng). Ví dụ, trong quan hệ “KhachHang”, các thuộc tính có thể là “MaKhachHang”, “TenKhachHang”, “DiaChi”, và “SoDienThoai”.
3. Miền giá trị (Domain):
Miền giá trị của một thuộc tính là tập hợp tất cả các giá trị hợp lệ mà thuộc tính đó có thể nhận. Ví dụ, miền giá trị của thuộc tính “Tuoi” có thể là tập hợp các số nguyên dương nhỏ hơn 150. Việc xác định miền giá trị giúp đảm bảo tính toàn vẹn dữ liệu.
4. Bộ (Tuple):
Bộ là một hàng trong một quan hệ. Mỗi bộ đại diện cho một bản ghi duy nhất trong bảng. Ví dụ, một bộ trong quan hệ “KhachHang” có thể chứa thông tin về một khách hàng cụ thể: (123, “Nguyen Van A”, “123 Tran Phu, Ha Noi”, “0901234567”).
5. Khóa chính (Primary Key):
Khóa chính là một thuộc tính hoặc một tập hợp các thuộc tính dùng để xác định duy nhất mỗi bộ trong một quan hệ. Khóa chính không được phép chứa giá trị NULL và phải đảm bảo rằng không có hai bộ nào có cùng giá trị khóa chính. Ví dụ, “MaKhachHang” có thể là khóa chính của quan hệ “KhachHang”.
Alt: Mô hình hóa dữ liệu quan hệ với các bảng dữ liệu liên kết với nhau thông qua khóa chính và khóa ngoại, minh họa mối quan hệ giữa các thực thể.
6. Khóa ngoại (Foreign Key):
Khóa ngoại là một thuộc tính trong một quan hệ, tham chiếu đến khóa chính của một quan hệ khác. Khóa ngoại được sử dụng để thiết lập mối quan hệ giữa hai quan hệ. Ví dụ, nếu có một quan hệ “DonHang” với thuộc tính “MaKhachHang” là khóa ngoại tham chiếu đến khóa chính “MaKhachHang” của quan hệ “KhachHang”, thì điều này thể hiện mối quan hệ “một khách hàng có thể có nhiều đơn hàng”.
7. Lược đồ quan hệ (Relation Schema):
Lược đồ quan hệ mô tả cấu trúc của một quan hệ, bao gồm tên của quan hệ và danh sách các thuộc tính của nó, kèm theo kiểu dữ liệu của mỗi thuộc tính. Ví dụ, lược đồ quan hệ cho quan hệ “KhachHang” có thể được biểu diễn như sau: KhachHang (MaKhachHang: INT, TenKhachHang: VARCHAR(255), DiaChi: VARCHAR(255), SoDienThoai: VARCHAR(20)).
8. Thể hiện quan hệ (Relation Instance):
Thể hiện quan hệ là tập hợp các bộ hiện tại trong một quan hệ tại một thời điểm cụ thể. Thể hiện quan hệ thay đổi theo thời gian khi dữ liệu được thêm, sửa hoặc xóa.
9. Ràng buộc toàn vẹn (Integrity Constraints):
Ràng buộc toàn vẹn là các quy tắc được định nghĩa để đảm bảo tính chính xác và nhất quán của dữ liệu trong cơ sở dữ liệu. Các loại ràng buộc toàn vẹn phổ biến bao gồm:
- Ràng buộc khóa chính: Đảm bảo rằng khóa chính không được NULL và không có hai bộ nào có cùng giá trị khóa chính.
- Ràng buộc tham chiếu: Đảm bảo rằng giá trị của khóa ngoại phải tồn tại trong quan hệ mà nó tham chiếu đến.
- Ràng buộc miền giá trị: Đảm bảo rằng giá trị của một thuộc tính phải nằm trong miền giá trị hợp lệ của nó.
Hiểu rõ các khái niệm này là rất quan trọng để thiết kế và làm việc với các cơ sở dữ liệu quan hệ một cách hiệu quả. Việc áp dụng đúng các khái niệm này giúp đảm bảo tính toàn vẹn, nhất quán và hiệu suất của cơ sở dữ liệu.