Khái niệm tổ chức độc quyền:
Tổ chức độc quyền (Monopoly organization) là sự liên kết giữa các nhà tư bản lớn nhằm tập trung phần lớn, thậm chí toàn bộ, sản phẩm của một ngành vào tay họ. Điều này cho phép liên minh này chi phối quá trình sản xuất và lưu thông của ngành, ảnh hưởng đáng kể đến thị trường.
Tổ chức độc quyền thao túng nền kinh tế.
Các hình thức liên kết độc quyền phổ biến
Các liên minh độc quyền ban đầu hình thành theo liên kết ngang, tức là sự liên kết giữa các doanh nghiệp trong cùng ngành. Các hình thức phổ biến bao gồm:
-
Cácten (Cartel): Hình thức tổ chức độc quyền dựa trên hiệp định giữa các thành viên về giá cả, quy mô sản lượng, thị trường tiêu thụ, kỳ hạn thanh toán,… Tuy nhiên, việc sản xuất và tiêu thụ sản phẩm vẫn do mỗi thành viên tự thực hiện.
-
Xanhđica (Syndicate): Trong hình thức này, việc tiêu thụ sản phẩm do một ban quản trị chung đảm nhiệm, nhưng sản xuất vẫn là công việc độc lập của mỗi thành viên.
-
Tơrớt (Trust): Thống nhất cả việc sản xuất và tiêu thụ vào tay một ban quản trị chung, các thành viên trở thành cổ đông. Tơrớt thường bền vững hơn Cácten và Xanhđica.
Tiếp theo đó, xuất hiện liên kết dọc, liên kết không chỉ các xí nghiệp lớn mà cả Xanhđica, Tơrớt thuộc các ngành khác nhau nhưng có liên quan về kinh tế và kỹ thuật, hình thành các côngxooócxiom (Consortium).
Từ giữa thế kỷ XX, phát triển một kiểu liên kết mới – liên kết đa ngành – hình thành các côngglômêrat (Conglomerate) hay consơn (Concern) khổng lồ thâu tóm nhiều công ty, xí nghiệp thuộc những ngành công nghiệp rất khác nhau, bao gồm cả vận tải, thương mại, ngân hàng và các dịch vụ khác.
Giá cả độc quyền và ảnh hưởng của nó
Các tổ chức độc quyền, nhờ vào vị thế thống trị trong sản xuất và lưu thông, có khả năng định ra giá cả độc quyền.
Giá cả độc quyền là giá cả hàng hóa có sự chênh lệch rất lớn so với giá cả sản xuất. Các tổ chức độc quyền định giá độc quyền cao hơn giá cả sản xuất đối với hàng hóa họ bán ra và giá độc quyền thấp hơn giá cả sản xuất đối với hàng hóa họ mua vào, đặc biệt là nguyên liệu. Qua đó, họ thu được lợi nhuận độc quyền.
Tuy nhiên, giá cả độc quyền không thủ tiêu được tác động của quy luật giá trị và quy luật giá trị thặng dư. Xét toàn bộ xã hội, tổng giá cả vẫn bằng tổng số giá trị và tổng lợi nhuận vẫn bằng tổng giá trị thặng dư trong các nước tư bản chủ nghĩa.
Lợi nhuận kếch xù mà các tổ chức độc quyền thu được đến từ sự mất mát của các tầng lớp tư sản vừa và nhỏ, nhân dân lao động ở các nước tư bản chủ nghĩa, và nhân dân ở các nước thuộc địa và phụ thuộc.
