“Bức tranh” không chỉ là một tác phẩm hội họa, mà còn là một lời tự thú, một lời tự vấn sâu sắc về lương tâm, được nhà văn Nguyễn Minh Châu gửi gắm qua câu chuyện của người họa sĩ tài ba. Truyện ngắn này, trích từ tập “Người đàn bà trên chuyến tàu tốc hành” (1983), xoay quanh hai bức tranh: chân dung người chiến sĩ thồ tranh và bức tự họa đầy giằng xé của chính người họa sĩ.
Nhân vật chính, một họa sĩ thành danh từng gắn bó với chiến trường khốc liệt, đã vẽ nên bức chân dung người chiến sĩ thồ tranh, một tác phẩm nổi tiếng vượt thời gian. Bức tranh ấy, tưởng chừng chỉ là một khoảnh khắc được ghi lại, lại ẩn chứa một câu chuyện dài về lời hứa, sự lãng quên và sự thức tỉnh.
Trên đường hành quân, họa sĩ đã gặp người chiến sĩ và từ chối lời thỉnh cầu vẽ chân dung. Sau đó, chính người chiến sĩ ấy lại là người thồ tranh cho anh qua những địa hình hiểm trở. Sự tận tâm, hy sinh của người chiến sĩ đã khiến họa sĩ hối hận và hứa sẽ vẽ một bức chân dung thật đẹp.
Chiến sĩ thồ tranh trong "Bức tranh" của Nguyễn Minh Châu, hình ảnh người lính giản dị mà kiên cường.
Bức chân dung ra đời trong hoàn cảnh ấy không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật, mà còn là biểu tượng của tình đồng đội, lòng biết ơn và sự trân trọng những giá trị tinh thần cao đẹp. Bức tranh trở nên nổi tiếng, nhưng đằng sau đó lại là một câu chuyện mà họa sĩ muốn giấu kín.
Tám năm sau, họa sĩ gặp lại người chiến sĩ trong một quán cắt tóc. Anh nhận ra người thanh niên làm nghề cắt tóc chính là người chiến sĩ thồ tranh năm xưa. Cảm giác tội lỗi ùa về khi họa sĩ nhớ ra lời hứa năm nào – lời hứa mang bức ảnh đến cho gia đình người chiến sĩ, những người đã lầm tưởng anh hy sinh.
Bức tranh tự họa của họa sĩ là một sự đối lập hoàn toàn với bức chân dung người chiến sĩ. Nó thể hiện sự giằng xé nội tâm, sự đấu tranh giữa cái thiện và cái ác, giữa lương tâm và sự thờ ơ. Khuôn mặt người trong tranh bị che phủ bởi bọt xà phòng, tượng trưng cho sự che giấu, sự trốn tránh trách nhiệm.
Họa sĩ tưởng tượng ra cuộc tranh cãi với người chiến sĩ, những lời buộc tội gay gắt về sự lãng quên, sự bội ước. Nhưng thực tế, người chiến sĩ vẫn đối xử với anh một cách thân thiện, nhã nhặn. Sự bao dung của người chiến sĩ càng khiến họa sĩ cảm thấy xấu hổ và day dứt.
Những lần cắt tóc sau đó trở thành cơ hội để họa sĩ đối diện với lương tâm, nhìn lại chính mình. Anh nhận ra rằng, sự nổi tiếng và thành công không thể che lấp được những lỗi lầm trong quá khứ. Anh phải đối mặt với sự thật, phải trả lại sự công bằng cho người chiến sĩ và gia đình anh.
Thông qua câu chuyện về “Bức Tranh Của Nguyễn Minh Châu”, nhà văn muốn gửi gắm một thông điệp sâu sắc: mỗi người cần phải tự vấn lương tâm, sống trung thực với chính mình và trân trọng những giá trị đạo đức cao đẹp. “Bức tranh” không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật, mà còn là một lời cảnh tỉnh, một lời nhắc nhở về trách nhiệm của mỗi cá nhân đối với xã hội và cuộc đời.
