Biện pháp tu từ là những công cụ mạnh mẽ giúp người viết, người nói thể hiện ý tưởng, cảm xúc một cách sâu sắc và sinh động. Trong số đó, Biện Pháp Tu Từ Nhân Hóa đóng vai trò quan trọng, thổi hồn vào thế giới vô tri, tạo nên những hình ảnh giàu sức gợi và gần gũi.
(1) Biện pháp tu từ nhân hóa là gì?
Nhân hóa là biện pháp tu từ gán cho sự vật, hiện tượng, đồ vật, cây cối, con vật những đặc điểm, hành động, cảm xúc vốn chỉ thuộc về con người. Nói cách khác, nhân hóa biến những vật vô tri vô giác thành những “nhân vật” có suy nghĩ, cảm xúc và hành động như con người.
Minh họa biện pháp nhân hóa: Mặt trăng cười nói với các vì sao, tạo không khí sinh động, gần gũi.
(2) Tác dụng của biện pháp nhân hóa
Biện pháp nhân hóa mang lại nhiều hiệu quả nghệ thuật đặc sắc:
- Làm cho thế giới trở nên sinh động, gần gũi: Khi sự vật được “nhân hóa”, chúng trở nên quen thuộc, dễ hình dung và dễ đồng cảm hơn với người đọc, người nghe.
- Thể hiện tình cảm, cảm xúc của người viết: Thông qua việc gán những đặc điểm của con người cho sự vật, tác giả có thể gửi gắm tâm tư, tình cảm của mình một cách tinh tế và sâu sắc.
- Tăng tính biểu cảm, gợi hình cho ngôn ngữ: Nhân hóa giúp ngôn ngữ trở nên giàu hình ảnh, giàu cảm xúc, khơi gợi trí tưởng tượng và sự liên tưởng của người đọc.
(3) Các kiểu nhân hóa thường gặp
Có nhiều cách để thực hiện biện pháp nhân hóa, trong đó phổ biến nhất là:
- Dùng từ ngữ chỉ người để tả vật: Ví dụ: “Ông trời nổi giận”, “cô gió hờn dỗi”.
- Gán cho vật những hành động, suy nghĩ của người: Ví dụ: “Cây đa trầm ngâm suy nghĩ”, “dòng sông thao thức nhớ thương”.
- Trò chuyện, xưng hô với vật như với người: Ví dụ: “Trăng ơi… từ đâu đến?”, “Sóng ơi… mi có nhớ ta không?”.
(4) Ví dụ minh họa biện pháp nhân hóa trong văn học Việt Nam
Văn học Việt Nam có rất nhiều ví dụ sử dụng biện pháp nhân hóa một cách tài tình và sáng tạo:
- “Sông Đuống trôi đi
Một dòng lấp lánh
Nằm nghiêng nghiêng trong kháng chiến trường kì”
(Bên kia sông Đuống – Hoàng Cầm)
=> Dòng sông được nhân hóa qua từ “nằm nghiêng nghiêng”, gợi hình ảnh dòng sông mềm mại, uyển chuyển, đồng thời thể hiện sự gắn bó của dòng sông với cuộc kháng chiến của dân tộc.
Hình ảnh cây tre “giữ làng, giữ nước” trong bài “Cây tre Việt Nam” thể hiện sự kiên cường, bất khuất của dân tộc.
- “Tre giữ làng, giữ nước, giữ mái nhà tranh, giữ đồng lúa chín”
(Cây tre Việt Nam – Thép Mới)
=> Cây tre được nhân hóa qua hành động “giữ”, thể hiện vai trò quan trọng của tre trong đời sống và văn hóa của người Việt Nam. - “Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng
Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ”
(Viếng lăng Bác – Viễn Phương)
=> Mặt trời được nhân hóa qua hành động “thấy”, thể hiện sự kính trọng, ngưỡng mộ của tác giả đối với Bác Hồ.
(5) Phân biệt nhân hóa với các biện pháp tu từ khác
Cần phân biệt nhân hóa với các biện pháp tu từ khác như so sánh và ẩn dụ.
- So sánh: Đối chiếu hai sự vật, hiện tượng có nét tương đồng.
- Ẩn dụ: Gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng tên sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng.
- Nhân hóa: Gán đặc điểm của người cho vật.
Ví dụ:
- So sánh: “Em đẹp như hoa”.
- Ẩn dụ: “Thuyền về có nhớ bến chăng? Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền”. (Bến là ẩn dụ chỉ người vợ, thuyền là ẩn dụ chỉ người chồng).
- Nhân hóa: “Trăng tròn nằm ngủ trên cành tre”.
(6) Ứng dụng biện pháp nhân hóa trong viết văn
Để sử dụng biện pháp nhân hóa hiệu quả, cần lưu ý:
- Chọn đối tượng phù hợp: Không phải sự vật, hiện tượng nào cũng có thể nhân hóa một cách tự nhiên và hợp lý.
- Sử dụng từ ngữ gợi hình, gợi cảm: Lựa chọn những từ ngữ giàu sức biểu cảm để miêu tả hành động, cảm xúc của đối tượng được nhân hóa.
- Đảm bảo tính logic, hợp lý: Mặc dù nhân hóa là biện pháp tu từ mang tính sáng tạo, nhưng vẫn cần đảm bảo tính logic và hợp lý để tránh gây cảm giác gượng ép, khiên cưỡng.
Biện pháp tu từ nhân hóa là một công cụ hữu hiệu để làm cho ngôn ngữ trở nên sinh động, giàu cảm xúc và gần gũi hơn. Nắm vững kiến thức về nhân hóa và biết cách vận dụng sáng tạo sẽ giúp bạn tạo ra những tác phẩm văn chương độc đáo và ấn tượng.
