“Bếp lửa” của Bằng Việt là một trong những tác phẩm tiêu biểu trong chương trình Ngữ văn 9, gợi lên những cảm xúc sâu lắng về tình bà cháu thiêng liêng, về quê hương và những ký ức tuổi thơ không thể nào quên. Bài thơ không chỉ là lời tri ân mà còn là sự thấu hiểu, trân trọng những giá trị tốt đẹp mà bà đã truyền lại.
Kỉ niệm tuổi thơ bên người thân luôn là hành trang quý giá theo ta suốt cuộc đời. Những buổi trưa hè cùng bà quạt mo, những đêm đông nghe bà kể chuyện cổ tích, tất cả đều là những mảnh ghép tạo nên bức tranh tuổi thơ tươi đẹp.
* Chuẩn bị đọc
Những kỉ niệm tuổi thơ tươi đẹp, gắn liền với hình ảnh người bà và những bài học đầu đời, sẽ là hành trang theo ta trên suốt chặng đường đời.
* Trải nghiệm cùng văn bản
Ba khổ thơ đầu mở ra không gian kí ức với hình ảnh bếp lửa “chờn vờn” trong sương sớm. Từ ngữ “chờn vờn,” “ấp iu,” “thương” không chỉ gợi tả mà còn thể hiện trực tiếp tình cảm yêu thương, trân trọng của tác giả dành cho người bà tần tảo. Bếp lửa không chỉ là vật dụng quen thuộc mà còn là biểu tượng của sự ấm áp, chở che, là nơi vun đắp tình cảm gia đình.
Lời dặn dò của bà, tuy giản dị nhưng chứa đựng bao tình yêu thương, sự lo lắng và cả những kì vọng về tương lai của cháu. Bà không chỉ là người chăm sóc mà còn là người thầy, người bạn, đồng hành cùng cháu trên mỗi bước đường đời. Lời dặn của bà còn thể hiện một người phụ nữ mạnh mẽ, kiên cường, bất khuất.
Sự khác biệt của hình ảnh bếp lửa ở khổ thơ cuối nằm ở sự chuyển hóa từ hình ảnh quen thuộc, gắn liền với sinh hoạt đời thường sang biểu tượng của ước mơ, hy vọng. Bếp lửa không chỉ là nơi sưởi ấm, nấu nướng mà còn là ngọn lửa thắp sáng tương lai, là nguồn động lực để cháu vững bước trên đường đời.
* Suy ngẫm và phản hồi
Nội dung chính: Bài thơ “Bếp lửa” là dòng hồi tưởng, suy ngẫm của người cháu đã trưởng thành về những kỉ niệm sâu sắc bên người bà. Từ đó, thể hiện tình cảm gia đình thiêng liêng, tình yêu quê hương đất nước.
Câu 1: Phân tích mối liên hệ giữa hình ảnh bếp lửa và hình ảnh người bà trong bài thơ “Bếp Lửa” (Ngữ Văn 9).
Hình ảnh bếp lửa và hình ảnh bà trong bài thơ có mối quan hệ gắn bó, không thể tách rời. Bếp lửa là điểm tựa, là nơi khơi nguồn cho những kí ức về bà, về tuổi thơ. Bà là người nhóm lửa, giữ lửa, truyền lửa, là biểu tượng của sự tần tảo, đức hi sinh và tình yêu thương vô bờ bến. Sự thay đổi của hình ảnh bếp lửa qua các khổ thơ thể hiện sự phát triển trong nhận thức và tình cảm của người cháu: từ sự cảm nhận trực tiếp đến sự thấu hiểu sâu sắc về ý nghĩa của bếp lửa và tình bà.
Câu 2: Nêu và phân tích một số biện pháp tu từ được sử dụng trong bài thơ “Bếp Lửa” (Ngữ Văn 9).
- Điệp ngữ: Cụm từ “một bếp lửa” được lặp lại nhiều lần, nhấn mạnh hình ảnh bếp lửa trong tâm trí tác giả.
- Liệt kê: “Trăm”, “có” kết hợp liệt kê các hoạt động, sự kiện, diễn tả cuộc sống gian khó nhưng đầy ắp tình yêu thương.
- Ẩn dụ: Bếp lửa là ẩn dụ cho tình yêu thương, sự che chở, là nguồn sống và niềm tin.
Hiệu quả của các biện pháp tu từ này là tăng tính biểu cảm, gợi hình, giúp người đọc cảm nhận sâu sắc hơn về tình cảm của tác giả và vẻ đẹp của hình ảnh bếp lửa.
Câu 3: Sự kết hợp giữa yếu tố biểu cảm, miêu tả, tự sự trong “Bếp Lửa” (Ngữ Văn 9) có tác dụng gì?
Sự kết hợp này tạo nên một bức tranh chân thực, sinh động về cuộc sống và tình cảm của bà cháu. Yếu tố miêu tả giúp người đọc hình dung rõ hơn về hình ảnh bếp lửa, về dáng vẻ tần tảo của bà. Yếu tố tự sự kể lại những kỉ niệm, những câu chuyện. Yếu tố biểu cảm thể hiện trực tiếp tình cảm yêu thương, kính trọng của tác giả. Sự hòa quyện này làm cho bài thơ trở nên sâu sắc, lay động lòng người.
Câu 4: Xác định mạch cảm xúc và cảm hứng chủ đạo của bài “Bếp Lửa” (Ngữ Văn 9).
Mạch cảm xúc của bài thơ đi từ hồi tưởng quá khứ đến suy ngẫm hiện tại. Cảm hứng chủ đạo là tình yêu thương, kính trọng bà, là lòng biết ơn sâu sắc đối với những hi sinh thầm lặng của bà.
Câu 5: Chỉ ra một vài nét đặc sắc về kết cấu của bài “Bếp Lửa” (Ngữ Văn 9).
- Thể thơ tự do, linh hoạt trong việc diễn tả cảm xúc.
- Sử dụng nhiều hình ảnh quen thuộc, gần gũi với đời sống.
- Kết hợp hài hòa giữa yếu tố biểu cảm, miêu tả và tự sự.
Câu 6: Thông điệp mà tác giả muốn gửi đến người đọc qua bài “Bếp Lửa” (Ngữ Văn 9) là gì?
Tác giả muốn gửi gắm thông điệp về tình yêu thương gia đình, về lòng biết ơn đối với những người thân yêu, về sự trân trọng những giá trị truyền thống tốt đẹp.
Câu 7: Bài thơ thể hiện tư tưởng gì? Các động từ “nhóm”, “nhen” và hình ảnh “bếp lửa” góp phần như thế nào vào việc thể hiện tư tưởng đó?
Bài thơ thể hiện tư tưởng về tình cảm gia đình thiêng liêng, về tình yêu quê hương đất nước. Các động từ “nhóm”, “nhen” gợi sự cần mẫn, tỉ mỉ của người bà trong việc chăm sóc gia đình, giữ gìn ngọn lửa ấm áp. Hình ảnh bếp lửa là biểu tượng của sự sống, của tình yêu thương, của niềm tin và hy vọng.
Câu 8: Viết đoạn văn thể hiện tình cảm với người có ảnh hưởng lớn đến em.
Đoạn văn tham khảo:
Trong cuộc đời mỗi người, chắc hẳn ai cũng có một người có ảnh hưởng lớn đến mình. Với em, người đó chính là bà ngoại. Bà không chỉ là người thân yêu mà còn là người bạn, người thầy, người luôn bên cạnh em trong suốt những năm tháng tuổi thơ. Bà đã dạy em biết yêu thương, biết chia sẻ, biết trân trọng những điều nhỏ bé trong cuộc sống. Những câu chuyện cổ tích bà kể, những bài hát ru bà hát, những món ăn bà nấu, tất cả đều là những kỉ niệm vô giá mà em sẽ mãi giữ gìn. Bà đã cho em một tuổi thơ thật đẹp và một nền tảng vững chắc để em bước vào đời. Em biết ơn bà vô cùng và em sẽ luôn cố gắng sống thật tốt để không phụ lòng bà.
“Bếp lửa” là một bài thơ hay và cảm động, là một khúc ca về tình bà cháu, về tình yêu quê hương. Bài thơ đã chạm đến trái tim của biết bao thế hệ độc giả, nhắc nhở chúng ta về những giá trị tốt đẹp của gia đình và truyền thống. Bài thơ là một phần quan trọng trong chương trình học Ngữ Văn 9.
