Chúng ta thường xuyên nói “Cẩn thận!” với trẻ, nhưng liệu đó có phải là điều tốt nhất? Thực tế, câu nói này thường không mang lại hiệu quả mong muốn và thậm chí có thể gây ra những tác động tiêu cực.
“Cẩn thận!” là một lời cảnh báo chung chung, thiếu cụ thể. Trẻ có thể không hiểu rõ nguy cơ tiềm ẩn là gì. Liệu đó là “Cẩn thận, có cây độc!” hay “Cẩn thận, trượt chân!”? Sự mơ hồ này khiến trẻ bối rối, phớt lờ hoặc thậm chí sợ hãi.
Lời khuyên “Cẩn thận!” thường không hiệu quả vì nó quá chung chung và không giúp trẻ nhận biết mối nguy hiểm cụ thể.
Một vấn đề khác là “Cẩn thận!” có thể gieo rắc nỗi sợ hãi. Nó khiến trẻ tránh né những rủi ro, thử thách và cơ hội học hỏi từ sai lầm. Mặc dù nguy hiểm là có thật, nhưng trẻ cần được tham gia vào các hoạt động thử thách để phát triển một cách lành mạnh.
Vậy, thay vì nói “Cẩn thận! Cây sắp đổ!”, chúng ta nên làm gì?
Thay Đổi Thói Quen
Hãy tưởng tượng con bạn đang trèo cây, những cành cây mỏng manh oằn xuống dưới sức nặng. Ngay lập tức, bạn hình dung ra những tình huống xấu nhất. Mặc dù con bạn không gặp nguy hiểm ngay lập tức, bạn vẫn muốn thốt lên “Cẩn thận!”. Đây là những gì bạn có thể làm:
DỪNG LẠI: Nhận ra điều bạn sắp nói và tự nhủ “DỪNG LẠI!” hoặc “TẠM DỪNG”.
HÍT THỞ: Thừa nhận cảm xúc của bạn và hít một hơi thật sâu.
SUY NGẪM: Nhìn nhận tình huống với một con mắt mới và tự hỏi:
- Mức độ nguy hiểm tiềm ẩn là gì?
- Tại sao tình huống này khiến tôi cảm thấy không thoải mái?
- Con tôi đang học được những kỹ năng gì?
PHẢN HỒI: Không có một câu trả lời đúng cho mọi tình huống. Nếu con bạn đang gặp nguy hiểm, hãy hành động nhanh chóng! Tuy nhiên, một số tình huống có thể yêu cầu bạn không làm gì cả, và những tình huống khác có thể yêu cầu bạn giúp con bạn nâng cao nhận thức hoặc giải quyết vấn đề.
Nâng Cao Nhận Thức
Thay vì chỉ nói “Cẩn thận!”, hãy giúp trẻ nhận thức rõ hơn về môi trường xung quanh và cơ thể của mình. Hãy thử nói:
- Con có thấy… những tảng đá này trơn trượt, khúc gỗ này mục ruỗng, cành cây kia chắc chắn không?
- Con có nhìn thấy… cây thường xuân độc, bạn bè của con ở gần đó không?
- Hãy thử di chuyển… bàn chân của con chậm rãi, cẩn thận, nhanh chóng, mạnh mẽ.
- Hãy thử sử dụng… tay, chân, cánh tay, đôi chân của con.
- Con có nghe thấy… tiếng nước chảy xiết, tiếng chim hót, tiếng gió không?
- Con có cảm thấy… vững chắc trên tảng đá đó, hơi nóng từ ngọn lửa không?
- Con đang cảm thấy… sợ hãi, phấn khích, mệt mỏi, an toàn không?
Thay vì chỉ cảnh báo chung chung, hãy giúp trẻ nhận thức rõ hơn về môi trường xung quanh và những nguy cơ tiềm ẩn bằng cách đặt câu hỏi gợi mở.
Khuyến Khích Giải Quyết Vấn Đề
Việc trẻ tham gia vào các hoạt động mạo hiểm hoặc đầy thử thách là một cách tuyệt vời để thực hành kỹ năng giải quyết vấn đề. Hãy giúp trẻ bằng cách hỏi:
- Kế hoạch của con là gì… nếu con trèo lên tảng đá đó, băng qua khúc gỗ đó?
- Con có thể sử dụng gì… để băng qua, cho cuộc phiêu lưu của con?
- Con sẽ… đặt hòn đá đó ở đâu, trèo lên cái cây đó ở đâu, đào cái hố đó ở đâu?
- Con sẽ… xuống như thế nào, lên như thế nào, băng qua như thế nào?
- Ai sẽ… ở cùng con, đi cùng con, giúp con nếu…?
Thay vì chỉ đưa ra lời cảnh báo, hãy đặt câu hỏi để khuyến khích trẻ suy nghĩ và tìm ra giải pháp an toàn cho các tình huống khác nhau. Bằng cách này, chúng ta không chỉ bảo vệ trẻ mà còn giúp trẻ phát triển kỹ năng tư duy và giải quyết vấn đề quan trọng.
