Este là một loại hợp chất hữu cơ quan trọng trong chương trình hóa học phổ thông. Việc nắm vững cách gọi tên este là kiến thức cơ bản và cần thiết để giải quyết các bài tập liên quan. Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn một hướng dẫn chi tiết về cách gọi tên este, kèm theo các ví dụ minh họa và bài tập vận dụng để bạn có thể tự tin chinh phục mọi bài toán về este.
Nguyên Tắc Gọi Tên Este
Tên của một este được hình thành theo cấu trúc sau:
Tên gốc alkyl (R’) của ancol + tên gốc axit (RCOO) với đuôi “-at”
Trong đó:
- RCOO là gốc axit, được hình thành bằng cách loại bỏ nhóm OH từ axit cacboxylic tương ứng.
- R’ là gốc alkyl, xuất phát từ ancol.
Ví dụ:
- CH3COOC2H5: Etyl axetat ( gốc etyl (C2H5) từ etanol và gốc axetat (CH3COO) từ axit axetic)
- HCOOCH3: Metyl fomat (gốc metyl (CH3) từ metanol và gốc fomat (HCOO) từ axit fomic)
Bảng Tên Gọi Thông Dụng Của Một Số Axit Cacboxylic
Để gọi tên este một cách chính xác, bạn cần nắm vững tên gọi của một số axit cacboxylic thông dụng. Dưới đây là bảng tổng hợp tên thường và tên thay thế của một số axit thường gặp:
| Công thức hóa học | Tên thông thường | Tên thay thế (IUPAC) |
|---|---|---|
| HCOOH | Axit fomic | Axit metanoic |
| CH3COOH | Axit axetic | Axit etanoic |
| CH3CH2COOH | Axit propionic | Axit propanoic |
| CH3(CH2)2COOH | Axit butyric | Axit butanoic |
| (CH3)2CHCOOH | Axit isobutyric | Axit 2-metylpropanoic |
| CH2=CHCOOH | Axit acrylic | Axit propenoic |
| C6H5COOH | Axit benzoic |
Alt: Công thức cấu tạo của axit benzoic, một axit cacboxylic thơm, với vòng benzene liên kết với nhóm COOH. Tên gọi axit benzoic được sử dụng phổ biến trong hóa học hữu cơ.
Một Số Lưu Ý Khi Gọi Tên Este
- Este của phenol: Este tạo bởi axit cacboxylic và phenol có tên gọi đặc biệt. Ví dụ: CH3COOC6H5 gọi là phenyl axetat.
- Este không no: Nếu gốc axit hoặc gốc alkyl chứa liên kết đôi, cần chỉ rõ vị trí của liên kết đôi đó. Ví dụ: CH3COOCH=CH2 gọi là vinyl axetat.
- Este đa chức: Este được tạo thành từ axit đa chức hoặc ancol đa chức. Tên gọi cần chỉ rõ số lượng gốc axit hoặc gốc alkyl. Ví dụ: (CH3COO)2C2H4 gọi là etylen glicol điaxetat.
Bài Tập Vận Dụng
Để củng cố kiến thức, hãy cùng làm một số bài tập vận dụng sau:
Bài 1: Gọi tên các este sau:
- HCOOC2H5
- CH3COOCH=CH2
- CH2=CHCOOCH3
- C6H5COOCH3
Lời giải:
- HCOOC2H5: Etyl fomat (hay etyl metanoat)
- CH3COOCH=CH2: Vinyl axetat
- CH2=CHCOOCH3: Metyl acrylat
- C6H5COOCH3: Metyl benzoat
Bài 2: Viết công thức cấu tạo của các este sau:
- Isopropyl axetat
- Allyl metacrylat
- Phenyl fomat
- Sec-butyl axetat
Lời giải:
- Isopropyl axetat: CH3COOCH(CH3)2
- Allyl metacrylat: CH2=C(CH3)COOCH2CH=CH2
- Phenyl fomat: HCOOC6H5
- Sec-butyl axetat: CH3COOCH(CH3)CH2CH3
Bài 3: Este X có công thức phân tử C4H8O2. Khi thủy phân X trong môi trường axit, thu được ancol etylic. Xác định công thức cấu tạo và gọi tên của X.
Lời giải:
Vì khi thủy phân X thu được ancol etylic (C2H5OH), nên gốc ancol của este là etyl (C2H5). Do đó, công thức cấu tạo của X là CH3COOC2H5. Tên gọi của X là etyl axetat.
Kết Luận
Nắm vững nguyên tắc và luyện tập thường xuyên là chìa khóa để thành thạo cách gọi tên este. Hy vọng bài viết này đã cung cấp cho bạn những kiến thức hữu ích và giúp bạn tự tin hơn khi đối mặt với các bài tập về este. Chúc bạn học tốt!
