Bài thơ “Quê Hương” của Đỗ Trung Quân, hay còn được biết đến qua tên gọi “Bài Học Đầu Cho Con”, là một trong những tác phẩm nổi tiếng nhất của ông. Bài thơ đã đi vào lòng người Việt Nam, đặc biệt là những người con xa xứ, bởi những hình ảnh bình dị, thân thương gợi nhớ về quê cha đất tổ.
Sinh năm 1955 tại Sài Gòn, Đỗ Trung Quân không chỉ là một nhà thơ mà còn là một người con gắn bó sâu sắc với quê hương. Bài thơ “Quê Hương” ra đời năm 1986, nhanh chóng được nhạc sĩ Giáp Văn Thạch phổ nhạc và trở thành một ca khúc được yêu thích rộng rãi.
Bài thơ sử dụng những hình ảnh quen thuộc của làng quê Việt Nam để định nghĩa “quê hương” trong mắt một đứa trẻ. Từ chùm khế ngọt, con diều biếc, đến cầu tre nhỏ, tất cả đều gợi lên một không gian thanh bình, yên ả, gắn liền với tuổi thơ và những kỷ niệm đẹp đẽ.
Quê hương là gì hở mẹ
Mà cô giáo dạy phải yêu
Quê hương là gì hở mẹ
Ai đi xa cũng nhớ nhiều
Quê hương là chùm khế ngọt
Cho con trèo hái mỗi ngày
Quê hương là đường đi học
Con về rợp bướm vàng bay
Quê hương là con diều biếc
Tuổi thơ con thả trên đồng
Quê hương là con đò nhỏ
Êm đềm khua nước ven sông
Quê hương là cầu tre nhỏ
Mẹ về nón lá nghiêng che
Là hương hoa đồng cỏ nội
Bay trong giấc ngủ đêm hè
Quê hương là vàng hoa bí
Là hồng tím giậu mồng tơi
Là đỏ đôi bờ dâm bụt
Màu hoa sen trắng tinh khôi
Quê hương mỗi người chỉ một
Như là chỉ một mẹ thôi
Quê hương nếu ai không nhớ…
Điều thú vị là, nguyên bản bài thơ không có câu kết “Quê hương nếu ai không nhớ, sẽ không lớn nổi thành người”. Câu này được thêm vào bởi người biên tập khi bài thơ được đăng trên báo Khăn Quàng Đỏ. Tuy nhiên, chính câu này, khi được nhạc sĩ Giáp Văn Thạch phổ nhạc, đã tạo nên sự tranh cãi, vừa yêu vừa ghét, trong lòng những người con xa xứ.
Đỗ Trung Quân đã chia sẻ rằng ông viết bài thơ này để tặng cho bé Quỳnh Anh, con của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh. Ông muốn tạo ra một món quà đơn giản, dễ nhớ, để khi lớn lên, dù đi đâu, Quỳnh Anh vẫn luôn mang theo hình ảnh quê hương trong trái tim.
Sự thành công của “Quê Hương” vượt xa mong đợi của tác giả. Bài thơ trở thành một biểu tượng văn hóa, khơi gợi tình yêu quê hương đất nước trong lòng mỗi người Việt Nam. Dù có những ý kiến trái chiều về câu kết, không thể phủ nhận sức ảnh hưởng to lớn của bài thơ đối với nền văn học Việt Nam.
Nhà thơ Đỗ Trung Quân đã trao quyền tác giả bài thơ “Quê Hương” cho gia đình nhạc sĩ Giáp Văn Thạch. Đây là một hành động đẹp, thể hiện sự tri ân đối với người đã có công phổ biến bài thơ đến với công chúng. “Quê Hương” không chỉ là một bài thơ, mà còn là một khúc ca về tình yêu quê hương, đất nước, một món quà tinh thần vô giá mà Đỗ Trung Quân đã dành tặng cho tất cả người Việt Nam.
