Đỗ Trung Quân, nhà thơ gắn liền với những vần thơ da diết về quê hương, đặc biệt là bài thơ “Bài Học Đầu Cho Con” được nhạc sĩ Giáp Văn Thạch phổ nhạc thành ca khúc “Quê Hương” đã đi sâu vào lòng người Việt. Bài viết này sẽ đi sâu vào nguồn gốc, ý nghĩa và những dư âm mà bài thơ này mang lại.
Đỗ Trung Quân sinh năm 1955 tại Sài Gòn. Ông bắt đầu sáng tác từ năm 1976, và nhanh chóng được biết đến với những bài thơ được phổ nhạc như “Hương Tràm” và “Phượng Hồng”. Tuy nhiên, “Bài Học Đầu Cho Con” (sau này là “Quê Hương”) mới là tác phẩm đưa tên tuổi ông lên một tầm cao mới.
Bài thơ “Bài Học Đầu Cho Con” ra đời năm 1986, được Đỗ Trung Quân viết tặng bé Quỳnh Anh, con gái nhà văn Nguyễn Nhật Ánh. Bài thơ sử dụng thể thơ lục bát giản dị, với những hình ảnh quen thuộc, gần gũi với tuổi thơ của bất kỳ người Việt Nam nào.
Bài thơ khắc họa những hình ảnh thân thương của quê hương qua lăng kính trẻ thơ:
- “Quê hương là chùm khế ngọt
Cho con trèo hái mỗi ngày” - “Quê hương là đường đi học
Con về rợp bướm vàng bay” - “Quê hương là con diều biếc
Tuổi thơ con thả trên đồng” - “Quê hương là con đò nhỏ
Êm đềm khua nước ven sông”
Những hình ảnh này gợi lên một không gian quê nhà thanh bình, yên ả, đầy ắp kỷ niệm tuổi thơ.
Bài thơ tiếp tục vẽ nên bức tranh quê hương bằng những gam màu tươi sáng, rực rỡ:
- “Quê hương là cầu tre nhỏ
Mẹ về nón lá nghiêng che” - “Quê hương là hương hoa đồng cỏ nội
Bay trong giấc ngủ đêm hè” - “Quê hương là vàng hoa bí
Là hồng tím giậu mồng tơi” - “Là đỏ đôi bờ dâm bụt
Màu hoa sen trắng tinh khôi”
Những hình ảnh này không chỉ tái hiện vẻ đẹp của thiên nhiên mà còn gợi lên tình cảm gia đình ấm áp, sự gắn bó với đất đai, với cội nguồn.
Một điều thú vị là bài thơ có một dị bản. Phiên bản gốc của Đỗ Trung Quân kết thúc bằng câu “Quê hương mỗi người chỉ một / Như là chỉ một mẹ thôi”. Tuy nhiên, khi được đăng trên báo Khăn Quàng Đỏ, biên tập viên đã thêm vào câu “Quê hương nếu ai không nhớ, sẽ không lớn nổi thành người”. Chính phiên bản này đã được nhạc sĩ Giáp Văn Thạch phổ nhạc, và trở nên quen thuộc với công chúng.
Câu kết được thêm vào đã gây ra nhiều tranh cãi. Một số người cho rằng nó mang tính giáo huấn, thậm chí là áp đặt, và không phù hợp với tinh thần của bài thơ. Tuy nhiên, cũng có nhiều người cho rằng nó thể hiện tình yêu quê hương sâu sắc, và là lời nhắc nhở về trách nhiệm của mỗi người với đất nước.
Dù có những tranh cãi, không thể phủ nhận sức lan tỏa và ảnh hưởng của bài thơ “Bài Học Đầu Cho Con” (Quê Hương). Bài thơ đã chạm đến trái tim của hàng triệu người Việt Nam, đặc biệt là những người con xa xứ, luôn mang trong mình nỗi nhớ da diết về quê hương.
Để tri ân nhạc sĩ Giáp Văn Thạch, người đã chắp cánh cho bài thơ bay xa, Đỗ Trung Quân đã trao quyền tác giả ca khúc “Quê Hương” cho gia đình ông. Đây là một hành động đẹp, thể hiện sự trân trọng của nhà thơ đối với người đồng nghiệp tài hoa.
Bài thơ “Quê Hương” của Đỗ Trung Quân, dù với phiên bản nào, vẫn là một tác phẩm sống mãi trong lòng người Việt. Nó là lời nhắc nhở về cội nguồn, về tình yêu quê hương đất nước, và là hành trang quý giá để mỗi người vững bước trên đường đời.
