Bài thơ “Chợ Tết” của Đoàn Văn Cừ là một bức tranh sống động về phiên chợ ngày xuân, khắc họa rõ nét phong tục tập quán và nếp sống văn hóa của người Việt. Tác phẩm không chỉ là một bài thơ, mà còn là một chuyến du hành ngược thời gian, đưa ta về với những ký ức đẹp đẽ của ngày Tết cổ truyền.
Trong “Chợ Tết”, ta bắt gặp một không gian tràn ngập sắc màu và âm thanh. Từ cảnh vật thiên nhiên đến hình ảnh con người, tất cả đều được nhà thơ miêu tả một cách chân thực và tinh tế.
Dải mây trắng đỏ dần trên đỉnh núi,
Sương hồng lam ôm ấp mái nhà tranh,
Trên con đường viền trắng mép đồi xanh.
Bức tranh thiên nhiên mở đầu bài thơ “Chợ Tết” với những gam màu tươi sáng, báo hiệu một ngày mới tràn đầy niềm vui và hy vọng. “Dải mây trắng đỏ dần” trên đỉnh núi được nhà thơ nhân hóa, gợi lên vẻ đẹp sống động và rực rỡ của buổi bình minh ngày Tết.
Đoàn Văn Cừ đã tài tình sử dụng ngôn ngữ để vẽ nên một khung cảnh chợ Tết vừa quen thuộc, vừa độc đáo. Mỗi chi tiết, dù nhỏ nhất, đều góp phần tạo nên một bức tranh toàn cảnh về một phiên chợ ngày xuân đầy ắp tiếng cười và niềm vui.
Sương trắng rỏ đầu cành như giọt sữa,
Tia nắng tía nháy hoài trong ruộng lúa,
Núi uốn mình trong chiếc áo the xanh,
Đồi thoa son nằm dưới ánh bình minh.
Hình ảnh “sương trắng rỏ đầu cành như giọt sữa” gợi sự tinh khiết, trong trẻo của buổi sáng mùa xuân. “Tia nắng tía nháy hoài trong ruộng lúa” mang đến cảm giác ấm áp, tràn đầy sức sống. Những hình ảnh này không chỉ tái hiện cảnh sắc thiên nhiên mà còn thể hiện sự cảm nhận tinh tế của nhà thơ về vẻ đẹp của quê hương.
Không chỉ dừng lại ở việc miêu tả cảnh vật, Đoàn Văn Cừ còn tập trung khắc họa hình ảnh con người trong phiên chợ Tết. Từ em bé đến cụ già, ai cũng mang trong mình một niềm vui, một sự háo hức đón chờ năm mới.
Người mua bán ra vào đầy cổng chợ
Con trâu đứng vờ dim hai mắt ngủ,
Để lắng nghe người khách nói bô-bô.
Câu thơ “Người mua bán ra vào đầy cổng chợ” diễn tả không khí tấp nập, nhộn nhịp của phiên chợ Tết. Hình ảnh “con trâu đứng vờ dim hai mắt ngủ” mang đến sự thanh bình, yên ả, tạo nên sự tương phản thú vị với sự ồn ào của chợ.
Anh hàng tranh kĩu-kịt quảy đôi bồ,
Tìm đến chỗ đông người ngồi dở bán…
Hình ảnh “anh hàng tranh kĩu-kịt quảy đôi bồ” cho thấy sự cần cù, chịu khó của người lao động. Đoàn Văn Cừ đã khéo léo sử dụng từ láy “kĩu-kịt” để gợi tả gánh hàng nặng trĩu trên vai người bán tranh.
Bà cụ lão bán hàng bên miếu cổ,
Nước thời gian gội tóc trắng phau phau.
Hai câu thơ trên là điểm nhấn đặc biệt trong bức tranh “Chợ Tết”, gợi lên sự suy tư về thời gian và cuộc đời. Hình ảnh “bà cụ lão” với “tóc trắng phau phau” là biểu tượng của sự trường tồn và những giá trị văn hóa truyền thống.
Chợ tưng bừng như thế đến gần đêm
Ánh dương vàng trên cỏ kéo lê-thê,
Lá đa rụng tơi-bời quanh quán chợ.
Đến cuối bài thơ, không khí chợ Tết dần lắng xuống. “Ánh dương vàng trên cỏ kéo lê thê” và “lá đa rụng tơi bời quanh quán chợ” là những hình ảnh gợi sự tàn phai, nhưng đồng thời cũng mở ra một không gian mới, một sự khởi đầu mới.
“Bài Thơ Chợ Tết” của Đoàn Văn Cừ không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật, mà còn là một di sản văn hóa vô giá. Bài thơ đã góp phần lưu giữ và phát huy những giá trị truyền thống của dân tộc, đồng thời mang đến cho người đọc những cảm xúc sâu lắng và những suy tư về cuộc sống.