Bài thơ “Chiều Thu” của Nguyễn Bính không chỉ là một tác phẩm văn học, mà còn là một bức tranh tuyệt đẹp về làng quê Việt Nam vào khoảnh khắc giao mùa. Bằng ngôn ngữ thơ mộc mạc, giản dị, Nguyễn Bính đã tái hiện lại một cách sống động và chân thực những hình ảnh, âm thanh, màu sắc đặc trưng của buổi chiều thu nơi thôn dã.
Mở đầu bài thơ là một không gian trong trẻo, thanh bình:
“Thăm thẳm trời xanh lộng đáy hồ,
Mùi hoa thiên lý thoảng chiều thu.
Con cò bay lả trong câu hát,
Giấc trẻ say dài nhịp võng ru.”
Bức tranh thu hiện lên với bầu trời xanh cao vời vợi, in bóng xuống mặt hồ phẳng lặng. Hương hoa thiên lý thoang thoảng trong gió, quyện vào không gian tạo nên một mùi hương đặc trưng của mùa thu. Hình ảnh “con cò bay lả” kết hợp với “câu hát” và “nhịp võng ru” tạo nên một âm thanh đồng quê êm ả, thanh bình. Tất cả những yếu tố này hòa quyện lại, tạo nên một cảm giác thư thái, dễ chịu cho người đọc.
Ở khổ thơ tiếp theo, Nguyễn Bính tập trung miêu tả những hình ảnh cụ thể hơn của cảnh vật làng quê:
“Lá thấp cành cao gió đuổi nhau,
Góc vườn rụng vội chiếc mo cau.
Trái na mở mắt, nhìn ngơ ngác,
Đàn kiến trường chinh tự thuở nào.”
Hình ảnh “lá thấp cành cao gió đuổi nhau” gợi lên sự vận động, xao động của cảnh vật. “Chiếc mo cau” rụng xuống góc vườn, “trái na mở mắt” nhìn ngơ ngác, “đàn kiến trường chinh tự thuở nào” là những hình ảnh quen thuộc, gần gũi của làng quê Việt Nam. Bằng việc sử dụng biện pháp nhân hóa, tác giả đã thổi hồn vào những sự vật vô tri, khiến chúng trở nên sống động và có cảm xúc.
Đến khổ thơ thứ ba, bức tranh thu trở nên sinh động hơn với những hình ảnh về mùa màng và cuộc sống con người:
“Lúa trổ đòng tơ, ngậm cốm non,
Lá dài vươn sắc lưỡi gươm con.
Tiếng chim mách lẻo cây hồng chín,
Điểm nhạt da trời những chấm son.”
Hình ảnh “lúa trổ đòng tơ, ngậm cốm non” là một biểu tượng của sự no đủ, ấm no. “Lá dài vươn sắc lưỡi gươm con” thể hiện sức sống mãnh liệt của cây cỏ. “Tiếng chim mách lẻo cây hồng chín” và “những chấm son” trên nền trời là những điểm nhấn màu sắc, làm cho bức tranh thu thêm phần rực rỡ.
Khép lại bài thơ là hình ảnh người cha và tình phụ tử thiêng liêng:
“Thong thả trăng non dựng cuối làng,
Giữa nhà cây lá bóng xiên ngang.
Chiều con, cặm cụi đôi ngày phép,
Ngồi bẻ đèn sao, phất giấy vàng.”
Hình ảnh “trăng non” xuất hiện ở cuối làng tạo nên một không gian thanh bình, yên ả. Người cha “cặm cụi” làm đèn ông sao cho con, thể hiện tình yêu thương và sự quan tâm sâu sắc. Đây là một hình ảnh đẹp, mang đậm tính nhân văn.
“Bài Thơ Chiều Thu” không chỉ là một bức tranh về cảnh vật mùa thu mà còn là một bức tranh về cuộc sống, về con người Việt Nam. Qua bài thơ, Nguyễn Bính đã thể hiện tình yêu sâu sắc đối với quê hương, đất nước và những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc. Bài thơ có giá trị to lớn trong việc khơi gợi tình yêu quê hương đất nước, sự trân trọng những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc. Đồng thời, bài thơ cũng là một lời nhắc nhở về sự cần thiết phải bảo vệ và gìn giữ những vẻ đẹp của thiên nhiên và cuộc sống.
