A. Nội Dung Tác Phẩm “Bình Ngô Đại Cáo”
-
Lời Khai Đoan về Chính Nghĩa:
“Từng nghe:
Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân,
Quân điếu phạt trước lo trừ bạo…”Nguyễn Trãi khẳng định tư tưởng nhân nghĩa, coi trọng việc an dân và trừ bạo ngược là nền tảng.
-
Khẳng Định Nền Văn Hiến Đại Việt:
“Như nước Đại Việt ta từ trước,
Vốn xưng nền văn hiến đã lâu,
Núi sông bờ cỏi đã chia,
Phong tục Bắc Nam cũng khác…”Tác giả nhấn mạnh Đại Việt là quốc gia độc lập, có chủ quyền, văn hiến lâu đời, khác biệt với phương Bắc.
-
Điểm Lại Các Chiến Công Lịch Sử:
“Cửa Hàm Tử bắt sống Toa Đô,
Sông Bạch Đằng giết tươi Ô Mã.
Việc xưa xem xét,
Chứng cứ còn ghi.”Nhắc đến những chiến thắng oanh liệt trong lịch sử để khẳng định sức mạnh và truyền thống chống ngoại xâm của dân tộc.
-
Tố Cáo Tội Ác Của Giặc Minh:
“Nhân họ Hồ chính sự phiền hà,
Để trong nước lòng dân oán hận.
Quân cuồng Minh thừa cơ gây hoạ…”Vạch trần âm mưu xâm lược của giặc Minh, lợi dụng tình hình rối ren để xâm chiếm nước ta.
“Nướng dân đen trên ngọn lửa hung tàn,
Vùi con đỏ xuống dưới hầm tai vạ…”Tố cáo tội ác dã man, tàn bạo của giặc Minh đối với nhân dân ta.
-
Quyết Tâm Đánh Giặc Cứu Nước:
“Núi Lam sơn dấy nghĩa,
Chốn hoang dã nương mình.
Ngẫm thù lớn há đội trời chung,
Căm giặc nước thề không cùng sống…”Thể hiện ý chí quyết tâm đánh đuổi giặc Minh, giành lại độc lập cho dân tộc.
-
Diễn Biến Khởi Nghĩa Lam Sơn:
“Vừa khi cờ nghĩa dấy lên,
Chính lúc quân thù đương mạnh…”Mô tả những khó khăn, gian khổ trong những ngày đầu khởi nghĩa.
“Trận Bồ Đằng sấm vang chớp giật,
Miền Trà Lân trúc chẻ tro bay…”Tái hiện những trận đánh ác liệt, oanh liệt của quân ta.
“Ninh Kiều máu chảy thành sông, tanh trôi vạn dặm;
Tốt Động thây chất đầy nội, nhơ để ngàn năm…”Khắc họa sự thảm bại của quân giặc, chiến thắng vang dội của quân ta.
-
Tuyên Bố Độc Lập và Hòa Bình:
“Xã tắc từ đây vững bền,
Giang sơn từ đây đổi mới…”Tuyên bố nền độc lập của dân tộc, khẳng định sự thay đổi, phát triển của đất nước.
“Âu cũng nhờ trời đất tổ tông khôn thiêng ngầm giúp đỡ mới được như vậy.”
Bày tỏ lòng biết ơn tổ tiên, trời đất đã phù hộ cho dân tộc ta chiến thắng.
“Xa gần bá cáo
Ai nấy đều hay.”Tuyên bố rộng rãi cho mọi người biết về chiến thắng vĩ đại của dân tộc.
B. Tác Giả Nguyễn Trãi và Tác Phẩm “Bình Ngô Đại Cáo”
-
Về Tác Giả Nguyễn Trãi:
-
Nguyễn Trãi (1380-1442), hiệu Ức Trai, là nhà chính trị, quân sự, ngoại giao, văn hóa lớn của dân tộc.
-
Ông có vai trò quan trọng trong cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, giúp Lê Lợi đánh đuổi giặc Minh.
-
Nguyễn Trãi là một nhà văn, nhà thơ lớn với nhiều tác phẩm có giá trị.
-
Tư tưởng của ông thể hiện lòng yêu nước, thương dân sâu sắc.
-
-
Về Tác Phẩm “Bình Ngô Đại Cáo”:
-
Hoàn cảnh sáng tác: Sau khi quân ta giành thắng lợi hoàn toàn trước quân Minh.
-
Thể loại: Cáo (một thể văn nghị luận cổ).
-
Nội dung chính: Tuyên bố về nền độc lập của dân tộc, tố cáo tội ác của giặc Minh, ca ngợi cuộc khởi nghĩa Lam Sơn và vai trò của Lê Lợi.
-
Giá trị: Là một áng văn chính luận xuất sắc, có giá trị lịch sử và văn học to lớn, được xem là bản tuyên ngôn độc lập thứ hai của Việt Nam.
-
Nguyễn Trãi, người anh hùng dân tộc, nhà văn hóa lớn, tác giả của “Bình Ngô đại cáo”, một áng văn bất hủ thể hiện lòng yêu nước sâu sắc.
C. Đọc Hiểu Văn Bản “Bình Ngô Đại Cáo”
-
Chính Nghĩa của Cuộc Khởi Nghĩa Lam Sơn:
- “Việc nhân nghĩa cốt ở yên dân, Quân điếu phạt trước lo trừ bạo”: Tư tưởng nhân nghĩa được đặt lên hàng đầu, thể hiện mục đích cao cả của cuộc khởi nghĩa là bảo vệ dân, trừ bạo.
- Dẫn chứng lịch sử về các chiến thắng trước đây: Khẳng định truyền thống chống ngoại xâm của dân tộc.
-
Tội Ác của Giặc Minh:
- “Nướng dân đen trên ngọn lửa hung tàn, Vùi con đỏ xuống dưới hầm tai vạ”: Sử dụng hình ảnh mạnh mẽ, gây ấn tượng sâu sắc về sự tàn bạo của quân xâm lược.
- Liệt kê các hành động bóc lột, vơ vét của cải: Làm nổi bật sự tham lam, tàn nhẫn của giặc Minh.
Hình ảnh gợi lên sự tàn bạo của quân Minh, đốt phá, giết hại dân lành, gây nên cảnh tượng đau thương, tang tóc.
-
Quá Trình Kháng Chiến và Thắng Lợi:
- Khó khăn ban đầu: “Tuấn kiệt như sao buổi sớm, Nhân tài như lá mùa thu”: Thể hiện sự thiếu thốn về nhân lực, vật lực trong giai đoạn đầu.
- Vai trò của Lê Lợi: Lãnh đạo tài tình, có ý chí quyết tâm cao, biết dựa vào sức mạnh của nhân dân.
- Các trận đánh tiêu biểu: “Trận Bồ Đằng sấm vang chớp giật, Miền Trà Lân trúc chẻ tro bay”: Sử dụng biện pháp nghệ thuật so sánh, ẩn dụ để tăng tính biểu cảm, gợi hình.
-
Tuyên Bố Hòa Bình:
- “Xã tắc từ đây vững bền, Giang sơn từ đây đổi mới”: Khẳng định nền độc lập, tự do của dân tộc.
- “Âu cũng nhờ trời đất tổ tông khôn thiêng ngầm giúp đỡ mới được như vậy”: Thể hiện lòng biết ơn và niềm tin vào sức mạnh của dân tộc.
D. Giá Trị Nội Dung và Nghệ Thuật của “Bình Ngô Đại Cáo”
-
Giá Trị Nội Dung:
- Thể hiện tư tưởng nhân nghĩa, yêu nước, thương dân sâu sắc.
- Khẳng định ý thức độc lập, tự chủ của dân tộc.
- Tố cáo tội ác của giặc ngoại xâm.
- Ca ngợi cuộc khởi nghĩa Lam Sơn và vai trò của Lê Lợi.
-
Giá Trị Nghệ Thuật:
- Kết cấu chặt chẽ, bố cục rõ ràng.
- Sử dụng ngôn ngữ chính luận sắc bén, giàu sức thuyết phục.
- Kết hợp hài hòa giữa yếu tố chính luận và yếu tố văn chương.
- Sử dụng nhiều biện pháp nghệ thuật như so sánh, ẩn dụ, liệt kê, đối lập…
Bản “Đại Cáo Bình Ngô”, kiệt tác văn chương mang giá trị lịch sử to lớn, là biểu tượng của lòng yêu nước và ý chí độc lập của dân tộc Việt Nam.
“Bài Bình Ngô Đại Cáo lớp 10” không chỉ là một bài học văn chương mà còn là một bài học lịch sử, một lời nhắc nhở về truyền thống yêu nước, chống ngoại xâm của dân tộc ta. Việc phân tích sâu sắc tác phẩm giúp học sinh hiểu rõ hơn về giá trị của độc lập, tự do và trách nhiệm của mỗi người đối với đất nước.
