Bài viết này tập trung vào vụ việc thi hành án liên quan đến bản án số 27/2005/DSST ngày 29/6/2005 của Tòa án nhân dân quận HK, thành phố H, xoay quanh vấn đề thừa kế và quyền quản lý căn nhà số 66 Nguyễn Khiết, đặc biệt liên quan đến bà Mai Thị M, người có con gái là chị Mai Thị H.
Bản án tuyên hủy hợp đồng mua bán nhà giữa chị Mai Thị H và chị Nguyễn Thị N, đồng thời xác định nhà 66 Nguyễn Khiết vẫn thuộc sở hữu của ông Mai Văn N (đã mất năm 2001) và các thừa kế của ông N có quyền quản lý căn nhà này.
Theo nội dung bản án, ông Mai Văn N có 4 người con: bà Mai Thị N, bà Mai Thị M (bị tâm thần, có con là Mai Thị H), ông Mai Văn T, và ông Mai Mạnh H (đã mất, có con gái là Mai Lan H). Bà N, một trong những người thừa kế, đã khởi kiện yêu cầu hủy hợp đồng mua bán nhà giữa chị Mai Thị H (con gái bà Mai Thị M, cũng là đồng thừa kế) và chị Nguyễn Thị N (người mua nhà).
Quá trình giải quyết vụ kiện, bà N còn đề nghị được hưởng di sản bằng ¼ giá trị căn nhà. Tuy nhiên, do lo ngại tranh chấp về số lượng người được hưởng thừa kế và ý chí của một số thừa kế thế vị chưa rõ ràng, Tòa án đã không giải quyết việc chia di sản mà chỉ tập trung vào yêu cầu hủy hợp đồng, đồng thời cho phép các đương sự có quyền khởi kiện một vụ án khác để giải quyết việc chia thừa kế nếu có yêu cầu.
Sau khi bản án có hiệu lực pháp luật, bà Mai Thị N đã yêu cầu cơ quan Thi hành án quận HK thi hành án, yêu cầu chị Nguyễn Thị N phải giao nhà 66 Nguyễn Khiết theo quyết định của bản án.
Tuy nhiên, cơ quan Thi hành án dân sự quận HK đã trả lời rằng yêu cầu thi hành án của bà N không nằm trong nội dung quyết định của bản án, vì bản án không tuyên nghĩa vụ chị N phải trả nhà. Do đó, cơ quan Thi hành án dân sự không thụ lý thi hành án đối với yêu cầu này.
Vấn đề đặt ra là liệu Thủ trưởng cơ quan Thi hành án dân sự có thể ra quyết định thi hành án trong trường hợp này hay không. Có hai quan điểm chính:
- Quan điểm thứ nhất: Bà N, với tư cách là đồng thừa kế, có quyền yêu cầu thi hành án để được quản lý căn nhà 66 Nguyễn Khiết. Thủ trưởng cơ quan Thi hành án dân sự phải ra quyết định thi hành án khi nhận được đơn yêu cầu.
- Quan điểm thứ hai: Bản án chỉ xác định quyền sở hữu nhà thuộc về ông Mai Văn N và các thừa kế có quyền quản lý, nhưng không tuyên cụ thể ai phải thi hành án (chị Nguyễn Thị N), và không buộc chị N phải giao nhà cho các đồng thừa kế. Do đó, yêu cầu của bà N nằm ngoài phạm vi quyết định của bản án, không đảm bảo căn cứ pháp lý. Thủ trưởng cơ quan Thi hành án dân sự không có cơ sở để ra quyết định thi hành án.
Về trách nhiệm của cơ quan Thi hành án dân sự trong việc kiến nghị với Tòa án xem xét lại bản án không rõ ràng, khó thi hành, Cục Thi hành án dân sự thành phố H đã gửi văn bản cho Tòa án nhân dân quận HK, nhưng Tòa án trả lời rằng bản án đã có hiệu lực pháp luật và không có kháng cáo, kháng nghị.
Cục Thi hành án dân sự thành phố H và Ủy ban nhân dân quận HK đã đề nghị Chánh án Tòa án nhân dân thành phố H trả lời, kháng nghị giám đốc thẩm đối với bản án, nhưng đến nay vẫn chưa có phản hồi.
Theo tác giả, trong trường hợp bản án không xác định cụ thể người phải thi hành án và những người thừa kế có quyền liên đới quản lý di sản, Thủ trưởng cơ quan Thi hành án dân sự chưa thể ra quyết định thi hành án. Câu hỏi đặt ra là liệu bản án có thể thi hành được hay không, và trách nhiệm thuộc về cơ quan Thi hành án dân sự, Tòa án, hay bà N phải tìm “lối đi” khác bằng một vụ kiện khác? Vấn đề thừa kế liên quan đến Bà M Có Con Gái Là Chị H vẫn còn nhiều phức tạp và cần được giải quyết triệt để.
