“Anh Muốn Tắt Nắng đi” không chỉ là một câu thơ, mà là tiếng lòng của một tâm hồn khao khát níu giữ khoảnh khắc, muốn đóng băng vẻ đẹp của cuộc đời trước sự tàn phá của thời gian. Xuân Diệu đã đánh thức trong ta nỗi ám ảnh về sự hữu hạn, đồng thời thôi thúc ta sống trọn vẹn từng giây phút.
Bài thơ mở ra với những tuyên ngôn táo bạo:
Tôi muốn tắt nắng đi
Cho màu đừng nhạt mất;
Tôi muốn buộc gió lại
Cho hương đừng bay đi.
Những tưởng đây là sự ngông cuồng của một cái tôi cá nhân, nhưng ẩn sâu trong đó là khát vọng chính đáng: vĩnh cửu hóa những giá trị tươi đẹp của cuộc sống. Tại sao nhà thơ lại có ý tưởng “đoạt quyền tạo hóa” đến vậy?
Trong khi quan niệm truyền thống coi đời là bể khổ, Xuân Diệu lại nhìn thấy một “thiên đường trên mặt đất.” Thế hệ của ông, những người trẻ tuổi ham sống, không trốn tránh đời mà hòa mình vào nó. Và họ nhận ra rằng, cuộc đời không phải là chốn “mờ mờ nhân ảnh,” mà là một thế giới tươi đẹp, quyến rũ, hiện hữu ngay trước mắt:
Của ong bướm này đây tuần tháng mật;
Này đây hoa của đồng nội xanh rì;
Này đây lá của cành tơ phơ phất;
Của yến anh này đây khúc tình si;
Và này đây ánh sáng chớp hàng mi,
Mỗi buổi sớm, thần Vui hằng gõ cửa;
Tháng giêng ngon như một cặp môi gần.
Điệp ngữ “này đây” liên tiếp được sử dụng, như một lời khẳng định về sự hiện hữu của vẻ đẹp cuộc đời. Thiên nhiên hiện lên sống động, tràn đầy sức sống và mời gọi, đặc biệt dành cho những ai đang yêu.
Tuy nhiên, chính ý thức về sự hữu hạn của thời gian lại gieo vào lòng nhà thơ nỗi ám ảnh. Ông nhận ra rằng, những điều tuyệt diệu này rồi cũng sẽ tàn phai. Mạch cảm xúc trong bài thơ bắt đầu chuyển hướng, nhuốm màu lo âu:
Mà xuân hết, nghĩa là tôi cũng mất.
Từ đó, thiên nhiên chuyển hóa từ “hợp” thành “tan”:
Cơn gió xinh thì thào trong lá biếc,
Phải chăng hờn vì nỗi phải bay đi?
Chim rộn ràng bỗng đứt tiếng reo thi.
Thời gian không còn là khái niệm vô hình, mà trở thành “mùi tháng năm đều rớm vị chia phôi.” Nỗi xót tiếc dâng trào, thể hiện sự bất công giữa thiên nhiên và con người. Thiên nhiên tuần hoàn, còn tuổi trẻ thì “chẳng hai lần thắm lại.”
Chính sự bất công này đã thôi thúc cái tôi cá nhân đi tìm giải pháp. Con người hiện đại không sống bằng số lượng thời gian, mà bằng chất lượng cuộc sống, bằng cách tận hưởng những gì đẹp đẽ nhất với tốc độ và cường độ cao nhất.
Đoạn thơ cuối bài như một lời tự giục giã, đồng thời là lời kêu gọi tha thiết:
Ta muốn ôm
Cả sự sống mới bắt đầu mơn mởn;
Ta muốn riết mây đưa và gió lượn,
Ta muốn say cánh bướm với tình yêu,
Ta muốn thâu trong một cái hôn nhiều
Và non nước, và cây, và cỏ rạng,
Cho chếnh choáng mùi thơm, cho đã đầy ánh sáng
Cho no nê thanh sắc của thời tươi;
Hỡi xuân hồng, ta muốn cắn vào ngươi!
Những động từ mạnh mẽ như “ôm,” “riết,” “say,” “thâu,” “cắn” thể hiện khát khao chiếm đoạt, tận hưởng cuộc sống một cách triệt để. “Anh muốn tắt nắng đi” trở thành biểu tượng cho ý chí sống mãnh liệt, sống trọn vẹn từng khoảnh khắc, trước khi thời gian cướp đi tất cả.
