Câu hỏi “Ai Là Người đầu Tiên Trên Thế Giới?” là một trong những bí ẩn lớn nhất mà các nhà khảo cổ học và khoa học gia đang nỗ lực giải đáp. Hành trình tìm kiếm câu trả lời dẫn chúng ta quay ngược thời gian hàng triệu năm, khám phá quá trình tiến hóa phức tạp và dòng dõi lâu đời của loài người.
Nguồn Gốc Của Sự Sống
Để hiểu về sự xuất hiện của con người, chúng ta cần nhìn lại nguồn gốc của sự sống. Các bằng chứng khoa học cho thấy sự sống đầu tiên trên Trái Đất xuất hiện cách đây hơn 3,5 tỷ năm. Đó là những vi sinh vật nhỏ bé, sống trong môi trường nước và không có ôxy. Từ những sinh vật đơn giản này, sự sống dần tiến hóa và đa dạng hóa, trải qua hàng tỷ năm biến đổi không ngừng.
Trong khoảng thời gian từ 1,8 tỷ đến 800 triệu năm trước, sự sống trên Trái Đất chủ yếu là các lớp bùn nhầy bao phủ bề mặt hành tinh. Sau đó, những bước tiến hóa quan trọng đã tạo tiền đề cho sự xuất hiện của các loài phức tạp hơn, bao gồm cả tổ tiên của loài người.
Dòng Dõi Lâu Đời Của Loài Người
Loài người hiện đại, Homo sapiens, là kết quả của một quá trình tiến hóa dài và phức tạp. Chúng ta có những người họ hàng gần gũi đã tuyệt chủng, như người Neanderthal, cùng thuộc tông Người (Hominini). Homo sapiens là loài duy nhất còn tồn tại đến ngày nay thuộc tông này.
Tông Người xuất hiện hàng triệu năm trước và trải qua nhiều biến đổi nhỏ. Để xác định “người” đầu tiên, chúng ta cần định nghĩa rõ ràng khái niệm này. Sự khác biệt giữa chúng ta và tổ tiên xa xưa như Lucy nhỏ hơn nhiều so với sự khác biệt giữa con người và các loài động vật khác.
Các nhà khoa học đưa ra hai cách tiếp cận để trả lời câu hỏi này.
Homo Sapiens: Loài Người Hiện Đại
Một cách tiếp cận là coi “người” đầu tiên là thành viên đầu tiên của loài Homo sapiens. Người này sẽ có những đặc điểm tương tự chúng ta, chỉ khác là không có công nghệ hiện đại.
Bộ xương cổ nhất của Homo sapiens được tìm thấy ở Morocco, có niên đại khoảng 300.000 năm. Tổ tiên này sống cùng thời với các loài khác trong tông Người, như người Neanderthal và Denisovan. Điểm khác biệt lớn nhất có lẽ nằm ở bộ não, cho phép Homo sapiens sáng tạo nghệ thuật, phát triển ngôn ngữ và thích nghi tốt hơn với môi trường.
Khả năng sáng tạo có thể là yếu tố then chốt giúp Homo sapiens sống sót và phát triển trong khi các loài khác tuyệt chủng. Các hình vẽ trong hang động ở Pháp và Indonesia là minh chứng cho khả năng này.
Australopithecus Afarensis: Tổ Tiên Chung
Cách tiếp cận thứ hai là coi “người” đầu tiên là thành viên đầu tiên của tông Người tách ra khỏi các loài linh trưởng khác, bao gồm tinh tinh và khỉ đột.
Nhiều nhà khoa học cho rằng Australopithecus afarensis có thể là tổ tiên đầu tiên của chúng ta. Loài này có ngoại hình khác biệt, nhưng đã có khả năng đứng thẳng và sử dụng công cụ bằng đá. Bộ xương hóa thạch nổi tiếng mang tên Lucy là bằng chứng quan trọng cho giả thuyết này.
Lucy sống cách đây khoảng 3,18 triệu năm và có chiều cao tương đương chúng ta ngày nay. Bộ xương của Lucy được tìm thấy ở châu Phi, nhưng vẫn chưa đầy đủ. Việc thiếu thông tin khiến việc xác định “người” đầu tiên trở nên khó khăn.
Hầu hết các hóa thạch cùng thời với Lucy đều không hoàn chỉnh. Các nhà khảo cổ chỉ thu thập được một số mảnh xương nhỏ, khiến mỗi phát hiện mới trở nên vô cùng quý giá. Mỗi dấu vết hóa thạch mới giúp chúng ta ghép thêm một mảnh vào bức tranh phức tạp về cây gia hệ của loài người.
