Bài thơ “Bảo kính cảnh giới” (Bài 21) của Nguyễn Trãi là một tác phẩm đặc sắc, thể hiện tư tưởng nhân văn sâu sắc và triết lý sống cao đẹp. Dưới đây là phân tích chi tiết bài thơ, giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm.
Phân Tích Bài Thơ “Bảo Kính Cảnh Giới” (Bài 21)
Nguyên văn bài thơ:
Ở bầu thì dáng ắt nên tròn.
Xấu tốt đều thì rắp khuôn.
Lân cận nhà giàu no bữa cám;
Bạn bè kẻ trộm phải đau đòn.
Chơi cùng bầy dại nên bầy dại;
Kết mấy người khôn học nết khôn.
Ở đấng thấp thì nên đấng thấp.
Đen gần mực đỏ gần son.
1. Nội Dung:
Bài thơ tập trung vào việc nhấn mạnh ảnh hưởng của môi trường sống và các mối quan hệ đến sự hình thành nhân cách con người. Tác giả sử dụng những hình ảnh quen thuộc, gần gũi trong đời sống dân gian để diễn tả một cách sinh động và dễ hiểu.
-
Câu 1-2: Mở đầu bằng hình ảnh “ở bầu thì dáng ắt nên tròn”, tác giả khẳng định sự ảnh hưởng của môi trường đến hình dáng, tính cách. “Xấu tốt đều thì rắp khuôn” ý chỉ việc môi trường tốt hay xấu đều có thể uốn nắn, định hình con người.
-
Câu 3-4: Tiếp tục với những ví dụ cụ thể: “Lân cận nhà giàu no bữa cám; Bạn bè kẻ trộm phải đau đòn”. Những câu này cho thấy sự ảnh hưởng của môi trường xã hội đến cuộc sống cá nhân, dù là những điều nhỏ nhặt nhất.
-
Câu 5-6: Nhấn mạnh tầm quan trọng của việc chọn bạn mà chơi: “Chơi cùng bầy dại nên bầy dại; Kết mấy người khôn học nết khôn”. Gần gũi với người tốt sẽ học được điều hay, chơi với kẻ xấu dễ bị ảnh hưởng tiêu cực.
-
Câu 7-8: Khẳng định môi trường sống có vai trò quan trọng trong việc hình thành nhân cách: “Ở đấng thấp thì nên đấng thấp; Đen gần mực đỏ gần son”. Môi trường sống thấp kém dễ làm con người trở nên thấp kém, ngược lại, môi trường tốt đẹp sẽ giúp con người phát triển toàn diện.
2. Nghệ Thuật:
- Thể thơ: Thất ngôn xen lục ngôn, tạo sự linh hoạt, uyển chuyển trong diễn đạt.
- Ngôn ngữ: Giản dị, gần gũi, sử dụng nhiều thành ngữ, tục ngữ quen thuộc trong đời sống dân gian.
- Phép đối: Sử dụng phép đối một cách nhuần nhuyễn, tạo sự cân đối, hài hòa cho bài thơ, đồng thời làm nổi bật ý nghĩa. Ví dụ: “Chơi cùng bầy dại nên bầy dại / Kết mấy người khôn học nết khôn” hay “Đen gần mực đỏ gần son”.
- Hình ảnh: Sử dụng hình ảnh quen thuộc, dễ hình dung, mang tính biểu tượng cao.
Nguyễn Trãi, nhà chính trị, nhà ngoại giao, nhà văn hóa, anh hùng dân tộc Việt Nam, tượng trưng cho trí tuệ và lòng yêu nước thương dân.
3. Bài Học Rút Ra:
“Bảo kính cảnh giới” (Bài 21) mang đến những bài học sâu sắc về cách sống, về việc lựa chọn môi trường và các mối quan hệ.
- Tầm quan trọng của môi trường: Môi trường sống có ảnh hưởng rất lớn đến sự hình thành và phát triển của mỗi người.
- Giá trị của việc chọn bạn: Cần lựa chọn bạn bè cẩn thận, tránh xa những người xấu, kết giao với những người tốt để học hỏi và hoàn thiện bản thân.
- Sự nỗ lực của bản thân: Mặc dù môi trường có ảnh hưởng lớn, nhưng sự nỗ lực của bản thân vẫn là yếu tố quyết định. Cần chủ động học hỏi, rèn luyện để trở thành người tốt, người có ích cho xã hội.
Liên Hệ Thực Tế
Trong xã hội hiện đại, những bài học từ “Bảo kính cảnh giới” (Bài 21) vẫn còn nguyên giá trị. Chúng ta cần:
- Chọn lọc thông tin: Trong thời đại bùng nổ thông tin, cần tỉnh táo, chọn lọc thông tin để tránh bị ảnh hưởng tiêu cực.
- Xây dựng môi trường sống lành mạnh: Tạo dựng môi trường sống tích cực, tham gia các hoạt động xã hội có ích.
- Kết nối với những người có giá trị: Tìm kiếm và kết nối với những người có cùng chí hướng, có những giá trị tốt đẹp để học hỏi và phát triển bản thân.
Kết Luận
“Bảo kính cảnh giới” (Bài 21) là một bài thơ giàu ý nghĩa, mang đến những bài học sâu sắc về cuộc sống. Bằng ngôn ngữ giản dị, hình ảnh quen thuộc, Nguyễn Trãi đã gửi gắm những triết lý nhân sinh cao đẹp, có giá trị bền vững theo thời gian. Việc đọc hiểu và suy ngẫm về bài thơ giúp chúng ta có thêm những hành trang quý giá trên con đường hoàn thiện bản thân và xây dựng một xã hội tốt đẹp hơn.
Minh họa câu tục ngữ “Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng”, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc lựa chọn môi trường và bạn bè.
