Dân ca Ví, Giặm Nghệ Tĩnh, di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại, không chỉ là niềm tự hào của người Nghệ mà còn là biểu tượng văn hóa đặc sắc của Việt Nam. Loại hình nghệ thuật này, từng được coi là “lấm láp quê mùa”, giờ đây đã khẳng định vị thế trong dòng chảy văn hóa hiện đại, mang đậm bản sắc và tâm hồn người xứ Nghệ.
Giai điệu ví, giặm, dù là nguyên bản hay được sáng tác mới, vẫn dễ dàng chạm đến trái tim người nghe, khơi gợi nỗi nhớ quê da diết. Tuy nhiên, để tránh sự nhàm chán, cần có sự làm mới, sự sáng tạo dựa trên nền tảng dân ca xứ Nghệ.
Nghệ An là mảnh đất sản sinh ra nhiều thi sĩ tài năng, nhưng không phải ai viết về xứ Nghệ cũng đạt được thành công vang dội. Những vần thơ về sông Lam, về miền Trung, như lời của Hoàng Trần Cương, Trần Mạnh Hảo, đã trở thành bất hủ:
“Miền Trung mỏng và sắc như cật nứa
Chuốt ruột mình thành dải lụa sông Lam…
Miền Trung
Câu ví dặm nằm nghiêng
Trên nắng và dưới cát
Đến câu hát cũng hai lần sàng lại
Sao lọt tai rồi vẫn day dứt quanh năm” (Miền Trung, Hoàng Trần Cương)
Hay:
“Sông bổ đôi Nghệ Tĩnh
Sông nằm hóa lục bát Nguyễn Du
Sông đứng thành Hồng Lĩnh
Sông đi thành ví, giặm trời xanh” (Sông Lam, Trần Mạnh Hảo)
Những vần thơ này đã khắc họa một cách sâu sắc hình ảnh miền Trung với câu ví dặm đặc trưng, thấm đẫm nắng gió và tình người.
Dù cuộc sống có nhiều thay đổi, dù người Nghệ ở khắp mọi nơi, tình yêu dành cho quê hương, cho ví, giặm vẫn luôn cháy bỏng. Việc Nghệ An thông qua đề án bảo vệ và phát huy giá trị di sản dân ca ví, giặm Nghệ Tĩnh là một tín hiệu đáng mừng, thể hiện sự quan tâm sâu sắc đến đời sống văn hóa của tỉnh. Mục tiêu đến năm 2030, khu vực đồng bằng có 100%, khu vực miền núi có 50% đơn vị hành chính cấp xã, phường, thị trấn có thành lập câu lạc bộ thực hành Dân ca ví, giặm là một minh chứng cho nỗ lực bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống.
Về xứ Nghệ hôm nay, ta thấy sự đổi thay rõ rệt. Vinh được quy hoạch rộng lớn, hiện đại. Nhưng dù có hiện đại đến đâu, ví, giặm vẫn là bản sắc, là tâm hồn của người Nghệ, là hành trang không thể thiếu trên con đường hội nhập và phát triển. “Miền Trung Câu Ví Dặm Nằm Nghiêng” mãi là niềm tự hào, là dấu ấn riêng của vùng đất này.
