Trong quá trình phân tích và cảm thụ văn học, việc xác định phương thức biểu đạt chính của văn bản đóng vai trò then chốt. Nó giúp chúng ta hiểu rõ hơn về mục đích, nội dung và nghệ thuật mà tác giả muốn truyền tải. Vậy, Phương Thức Biểu đạt Chính Của Văn Bản Là Gì? Làm thế nào để nhận diện và phân tích chúng một cách hiệu quả?
Minh họa tổng quan về các phương thức biểu đạt thường gặp trong văn bản, giúp người đọc dễ hình dung và ghi nhớ kiến thức.
Các Phương Thức Biểu Đạt Thường Gặp
Trong chương trình Ngữ văn, đặc biệt là trong các kỳ thi quan trọng, thường đề cập đến 6 phương thức biểu đạt chính. Việc nắm vững kiến thức về các phương thức này sẽ giúp học sinh dễ dàng phân tích và đánh giá văn bản một cách chính xác.
1. Tự Sự (Kể Chuyện)
Tự sự là phương thức sử dụng ngôn ngữ để trình bày một chuỗi các sự kiện, diễn biến có mối liên hệ nhân quả, dẫn đến một kết thúc nhất định. Mục đích của tự sự không chỉ là kể lại câu chuyện mà còn khắc họa tính cách nhân vật và thể hiện những suy ngẫm sâu sắc về cuộc sống.
Ví dụ: Các tác phẩm truyện ngắn, tiểu thuyết, truyện cổ tích thường sử dụng phương thức tự sự để dẫn dắt người đọc vào thế giới của câu chuyện.
“Ngày xửa ngày xưa, có hai mẹ con sống trong một túp lều tranh. Người mẹ hiền lành, chăm chỉ, còn người con gái thì xinh đẹp, nết na…”
2. Miêu Tả
Miêu tả là phương thức sử dụng ngôn ngữ để tái hiện một cách sinh động, cụ thể hình ảnh, đặc điểm của sự vật, hiện tượng, con người hoặc thế giới nội tâm. Mục đích của miêu tả là giúp người đọc hình dung rõ nét về đối tượng được nhắc đến.
Ví dụ:
“Dòng sông uốn lượn như một dải lụa mềm mại, ôm lấy những cánh đồng lúa chín vàng. Hai bên bờ sông, những hàng cây xanh tỏa bóng mát rượi, tạo nên một khung cảnh thanh bình, thơ mộng.”
3. Biểu Cảm (Bộc Lộ Cảm Xúc)
Biểu cảm là phương thức sử dụng ngôn ngữ để thể hiện trực tiếp những tình cảm, cảm xúc, thái độ của người viết trước một sự vật, hiện tượng hoặc một vấn đề nào đó.
Ví dụ:
“Ôi quê hương! Hai tiếng thân thương vang vọng trong tim tôi. Nơi ấy có cánh đồng lúa xanh mướt, có dòng sông êm đềm, có những người thân yêu luôn dang rộng vòng tay đón chào tôi trở về.”
4. Thuyết Minh
Thuyết minh là phương thức sử dụng ngôn ngữ để cung cấp thông tin, kiến thức một cách khách quan, chính xác về một đối tượng nào đó. Mục đích của thuyết minh là giúp người đọc hiểu rõ hơn về đối tượng được đề cập.
Ví dụ: Các bài giới thiệu về một danh lam thắng cảnh, một phát minh khoa học, hoặc một quy trình sản xuất thường sử dụng phương thức thuyết minh.
“Cây tre là một loài cây thân thuộc của người dân Việt Nam. Tre có nhiều công dụng, từ việc xây nhà, làm đồ dùng gia đình đến việc chế tạo các nhạc cụ truyền thống.”
5. Nghị Luận
Nghị luận là phương thức sử dụng ngôn ngữ để trình bày ý kiến, quan điểm, lập luận về một vấn đề nào đó. Mục đích của nghị luận là thuyết phục người đọc đồng tình với ý kiến của người viết.
Ví dụ: Các bài bình luận về một vấn đề xã hội, một tác phẩm văn học, hoặc một sự kiện lịch sử thường sử dụng phương thức nghị luận.
“Chúng ta cần phải bảo vệ môi trường vì môi trường sống có vai trò quan trọng đối với sự tồn tại và phát triển của con người. Nếu môi trường bị ô nhiễm, sức khỏe của con người sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng.”
6. Hành Chính – Công Vụ
Hành chính – công vụ là phương thức sử dụng ngôn ngữ trong các văn bản hành chính, pháp luật, công văn, giấy tờ. Mục đích của phương thức này là truyền đạt thông tin, quy định một cách chính xác, rõ ràng, đảm bảo tính pháp lý.
Ví dụ: Các thông tư, nghị định, quyết định, hợp đồng, đơn từ thường sử dụng phương thức hành chính – công vụ.
“Điều 1. Ban hành kèm theo Quyết định này Quy chế về tổ chức và hoạt động của Hội đồng Thi đua – Khen thưởng các cấp.”
Cách Xác Định Phương Thức Biểu Đạt Chính Của Văn Bản
Để xác định phương thức biểu đạt chính của văn bản, cần đọc kỹ văn bản, chú ý đến mục đích, nội dung và hình thức biểu đạt. Thông thường, phương thức nào được sử dụng xuyên suốt và đóng vai trò chủ đạo trong việc truyền tải thông điệp của văn bản thì đó chính là phương thức biểu đạt chính. Trong nhiều trường hợp, một văn bản có thể sử dụng kết hợp nhiều phương thức biểu đạt, nhưng luôn có một phương thức đóng vai trò chủ đạo.
Việc nắm vững các phương thức biểu đạt và kỹ năng xác định phương thức biểu đạt chính của văn bản là vô cùng quan trọng. Nó không chỉ giúp học sinh đạt kết quả tốt trong các kỳ thi mà còn giúp chúng ta hiểu sâu sắc hơn về văn học và cuộc sống.
