“Hịch tướng sĩ” của Trần Quốc Tuấn là một áng văn bất hủ, không chỉ có giá trị lịch sử to lớn mà còn là một tác phẩm nghệ thuật đặc sắc, thể hiện lòng yêu nước sâu sắc và tinh thần quyết chiến quyết thắng của dân tộc ta. Bài viết này sẽ đi sâu vào phân tích tác phẩm, làm nổi bật những giá trị tư tưởng và nghệ thuật, đồng thời liên hệ với thực tiễn ngày nay, giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về “Hịch tướng sĩ” và hào khí Đông A.
* Trước khi đọc:
Câu 1: Hào khí Đông A là gì? Nó được thể hiện như thế nào trong ba lần kháng chiến chống quân Mông – Nguyên?
Hào khí Đông A chính là tinh thần yêu nước nồng nàn, ý chí quật cường, bất khuất của quân dân nhà Trần. Nó được thể hiện qua ba lần kháng chiến chống quân Mông – Nguyên:
- Lòng yêu nước sâu sắc: Quyết tâm bảo vệ độc lập, tự do của Tổ quốc.
- Tinh thần đoàn kết: Toàn dân một lòng, đồng sức đồng lòng đánh giặc.
- Ý chí chiến đấu: Quyết tâm chiến thắng kẻ thù xâm lược, không ngại gian khổ, hy sinh.
- Sự sáng tạo trong chiến thuật: Vận dụng linh hoạt các chiến thuật quân sự, đánh bại quân giặc mạnh hơn.
Câu 2: Trần Quốc Tuấn là người như thế nào? Tài và đức của ông được thể hiện ra sao?
Trần Quốc Tuấn (Hưng Đạo Đại Vương) là một vị tướng tài ba, có công lớn trong cuộc kháng chiến chống quân Mông – Nguyên. Ông là người:
- Tài giỏi: Mưu lược, có tầm nhìn xa trông rộng, biết dùng người, tổ chức quân đội.
- Đức độ: Yêu nước thương dân, luôn đặt lợi ích của quốc gia lên trên hết, được quân sĩ kính trọng.
- Trung thành: Hết lòng phò tá vua, bảo vệ đất nước.
Tài và đức của Trần Quốc Tuấn được thể hiện qua:
- Ba lần đánh tan quân Mông – Nguyên: Chứng tỏ tài năng quân sự xuất chúng.
- Soạn “Binh thư yếu lược”: Thể hiện sự am hiểu sâu sắc về binh pháp.
- Lời hịch tướng sĩ: Khích lệ tinh thần yêu nước, ý chí chiến đấu của quân sĩ.
* Đọc văn bản:
1. Suy luận: Những nhân vật lịch sử được nêu ở phần 1 có điểm gì chung?
Những nhân vật lịch sử như Kỷ Tín, Do Vu, Dự Nhượng… đều có điểm chung là những người trung nghĩa, sẵn sàng hy sinh thân mình vì chủ, vì nước. Họ là những tấm gương sáng về lòng trung thành, khí tiết.
2. Suy luận: Trong phần 2, tác giả đã sử dụng từ ngữ, hình ảnh, câu văn nào để bày tỏ tình cảm của bản thân?
Trần Quốc Tuấn đã sử dụng nhiều biện pháp nghệ thuật để bày tỏ tình cảm của mình:
- Từ ngữ mạnh mẽ: “lưỡi cú diều”, “thân dê chó” để thể hiện sự căm ghét quân giặc.
- Hình ảnh so sánh: “Thật khác nào như đem thịt mà nuôi hổ đói, sao cho khỏi để tai vạ về sau!” thể hiện sự lo lắng cho vận mệnh đất nước.
- Câu văn cảm thán: “Ta thường tới bữa quên ăn, nửa đêm vỗ gối, ruột đau như cắt, nước mắt đầm đìa” thể hiện nỗi đau xót khi thấy đất nước bị xâm lược.
3. Suy luận: Giọng điệu ở phần 3 là người trên nói với kẻ dưới hay là lời người đồng cảnh ngộ?
Giọng điệu ở phần 3 vừa là lời của người chỉ huy nói với cấp dưới, vừa là lời của người đồng chí, đồng lòng cùng chung cảnh ngộ. Trần Quốc Tuấn vừa khuyên răn, vừa động viên, khích lệ tinh thần chiến đấu của quân sĩ.
Bức tượng Trần Quốc Tuấn thể hiện khí phách và tinh thần của Hịch Tướng Sĩ, một biểu tượng của lòng yêu nước.
* Sau khi đọc:
Nội dung chính:
“Hịch tướng sĩ” là lời kêu gọi thống thiết, khích lệ tinh thần yêu nước, ý chí chiến đấu của quân sĩ, đồng thời thể hiện lòng căm thù giặc sâu sắc và niềm tin vào chiến thắng của dân tộc.
Trả lời câu hỏi:
Câu 1: Tóm tắt các phần của Hịch tướng sĩ và chỉ ra hệ thống luận điểm, lí lẽ, bằng chứng của văn bản.
| TT | Luận điểm | Lí lẽ và bằng chứng |
|---|---|---|
| 1 | Nêu gương các trung thần nghĩa sĩ trong lịch sử. | Kỷ Tín, Do Vu, Dự Nhượng… những người đã hy sinh thân mình vì chủ, vì nước. |
| 2 | Tố cáo tội ác của giặc và bày tỏ lòng căm thù giặc sâu sắc. | “lưỡi cú diều”, “thân dê chó”, “Thật khác nào như đem thịt mà nuôi hổ đói, sao cho khỏi để tai vạ về sau!” |
| 3 | Phân tích phải trái, chỉ rõ việc nên làm và không nên làm của tướng sĩ. | “Các ngươi ở trong quân mà nghe nhạc Thái Thường, đãi yến Ngụy Lỗ, quên việc nước, không nghĩ đến quốc sỉ, không lo việc nhà, như thế có nên không?” |
| 4 | Kêu gọi quân sĩ học tập “Binh thư yếu lược” để đánh giặc. | “Ta viết ra Binh thư yếu lược này, mong các ngươi hiểu rõ nghĩa lý, để mà đánh giặc.” |
| 5 | Nêu gương những người biết nghe theo lời dạy và hậu quả của những kẻ không nghe. | “Nếu các ngươi biết nghe lời ta, thì sẽ được hưởng vinh hoa phú quý, nếu không nghe lời ta, thì sẽ phải chịu tội.” |
Câu 2: Chỉ ra một số yếu tố biểu cảm được sử dụng trong văn bản Hịch tướng sĩ (chú ý đến giọng văn bản, hình ảnh so sánh, ẩn dụ, cấu trúc điệp, tương phản,…). Theo bạn, các yếu tố biểu cảm này có tác dụng gì?
- Giọng văn: Khi tha thiết, khi đanh thép, khi khuyên nhủ, khi răn đe.
- Hình ảnh so sánh, ẩn dụ: “Đem thịt mà nuôi hổ đói”, “lưỡi cú diều”, “thân dê chó”.
- Cấu trúc điệp: “Các ngươi xem… Các ngươi thấy…”
- Tương phản: Giữa các trung thần nghĩa sĩ và những kẻ chỉ biết hưởng lạc; giữa vinh quang và tủi nhục.
Các yếu tố biểu cảm này có tác dụng:
- Tăng tính thuyết phục: Gây ấn tượng mạnh mẽ, khơi gợi cảm xúc của người nghe.
- Thể hiện rõ thái độ, tình cảm của tác giả: Lòng yêu nước, căm thù giặc, lo lắng cho vận mệnh đất nước.
- Khích lệ tinh thần chiến đấu: Truyền lửa nhiệt huyết, ý chí quyết chiến quyết thắng cho quân sĩ.
Câu 3: Hãy chỉ ra mục đích viết của từng phần và mục đích viết của văn bản theo sơ đồ sau:
- Phần 1: Khơi gợi lòng tự hào về truyền thống yêu nước của dân tộc.
- Phần 2: Tố cáo tội ác của giặc, khơi gợi lòng căm thù.
- Phần 3: Thức tỉnh lương tri, chỉ rõ việc nên làm, không nên làm.
- Phần 4: Động viên, khích lệ tinh thần học tập, rèn luyện để đánh giặc.
- Phần 5: Nêu gương, cảnh báo, khích lệ tinh thần chiến đấu.
Mục đích chung: Khích lệ tinh thần yêu nước, ý chí chiến đấu của quân sĩ để đánh tan quân xâm lược.
Câu 4: Cách sắp xếp các luận điểm có tác dụng như thế nào trong việc thực hiện mục đích của văn bản Hịch tướng sĩ?
Cách sắp xếp các luận điểm theo trình tự hợp lý, logic có tác dụng:
- Dẫn dắt người đọc từng bước: Từ khơi gợi lòng tự hào đến khơi gợi lòng căm thù, từ phân tích phải trái đến động viên, khích lệ.
- Tạo hiệu ứng cộng hưởng: Các luận điểm bổ trợ lẫn nhau, tăng tính thuyết phục.
- Tập trung vào mục đích chính: Khích lệ tinh thần yêu nước, ý chí chiến đấu của quân sĩ.
Câu 5: Qua văn bản, Trần Quốc Tuấn đã thể hiện quan điểm như thế nào về trách nhiệm của các tướng sĩ với đất nước trong việc chống quân Mông – Nguyên xâm lược?
Trần Quốc Tuấn cho rằng các tướng sĩ phải:
- Trung thành với vua, yêu nước thương dân.
- Căm thù giặc, quyết tâm đánh đuổi quân xâm lược.
- Ra sức học tập, rèn luyện để nâng cao khả năng chiến đấu.
- Sẵn sàng hy sinh thân mình vì Tổ quốc.
Câu 6: Theo bạn, hào khí Đông A đã thể hiện như thế nào trong văn bản Hịch tướng sĩ?
Hào khí Đông A được thể hiện qua:
- Lời văn mạnh mẽ, đanh thép, đầy khí phách.
- Hình ảnh so sánh, ẩn dụ giàu sức gợi cảm.
- Ý chí quyết chiến quyết thắng, không ngại gian khổ, hy sinh.
- Niềm tin vào sức mạnh của dân tộc.
Trần Quốc Tuấn đọc Hịch Tướng Sĩ, lời kêu gọi non sông vang vọng muôn đời.
Câu 7: Văn bản Hịch tướng sĩ gợi cho bạn suy nghĩ gì về tình yêu nước? Hãy thực hiện một sản phẩm sáng tạo (tranh minh họa, áp phích, clip ngắn,…) để thể hiện suy nghĩ của mình.
“Hịch tướng sĩ” gợi cho tôi suy nghĩ về:
- Tình yêu nước là tình cảm thiêng liêng, cao quý nhất.
- Tình yêu nước không chỉ là lời nói mà còn là hành động cụ thể.
- Tình yêu nước là sức mạnh to lớn giúp dân tộc vượt qua mọi khó khăn, thử thách.
(Học sinh tự thực hiện sản phẩm sáng tạo theo ý tưởng cá nhân).
Giá trị vượt thời gian của Hịch Tướng Sĩ:
“Hịch tướng sĩ” không chỉ là một tác phẩm văn học lịch sử mà còn có giá trị vượt thời gian. Tinh thần yêu nước, ý chí quật cường và niềm tin vào sức mạnh của dân tộc mà Trần Quốc Tuấn đã gửi gắm trong bài hịch vẫn còn nguyên giá trị trong thời đại ngày nay. Nó là nguồn động lực to lớn để mỗi người dân Việt Nam phát huy truyền thống yêu nước, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Liên hệ thực tiễn:
Ngày nay, khi đất nước đang trên đà phát triển và hội nhập quốc tế, tinh thần yêu nước trong “Hịch tướng sĩ” càng trở nên quan trọng. Mỗi người cần:
- Ra sức học tập, rèn luyện để nâng cao trình độ, kiến thức.
- Phát huy tinh thần sáng tạo, đổi mới để góp phần xây dựng đất nước giàu mạnh.
- Giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc.
- Tích cực tham gia vào các hoạt động bảo vệ chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ.
“Hịch tướng sĩ” của Trần Quốc Tuấn là một di sản văn hóa vô giá của dân tộc ta. Việc học tập và tìm hiểu tác phẩm không chỉ giúp chúng ta hiểu rõ hơn về lịch sử mà còn khơi gợi lòng yêu nước, ý chí quật cường và niềm tin vào tương lai tươi sáng của dân tộc. Hy vọng bài phân tích này sẽ giúp bạn đọc có cái nhìn sâu sắc hơn về “Hịch tướng sĩ” và những giá trị mà nó mang lại.
