“Vợ chồng A Phủ” của Tô Hoài không chỉ là một tác phẩm văn học hiện thực, mà còn là bức tranh tâm lý sâu sắc về sức sống tiềm tàng của con người. Đặc biệt, nhân vật Mị và diễn biến tâm lý phức tạp của cô trong đêm tình mùa xuân đã trở thành điểm sáng giá, thể hiện rõ nét khát vọng tự do và hạnh phúc bị kìm nén.
Mị hiện lên như một đóa hoa rừng Tây Bắc, đẹp người đẹp nết, nhưng lại sớm phải gánh chịu số phận cay đắng.
Sự tảo tần, chịu thương chịu khó của Mị thể hiện qua gánh nước nặng trĩu, khuôn mặt đượm buồn, rười rượi, làm nổi bật cuộc sống vất vả và mất đi niềm vui vốn có của tuổi trẻ nơi xó cửa nhà thống lý Pá Tra.
Cô bị bắt về làm dâu gạt nợ, cuộc sống tủi nhục, đọa đày khiến tâm hồn Mị dần chai sạn, tưởng chừng như đã tắt lịm mọi cảm xúc. Mị trở nên cam chịu, lầm lũi như con rùa trong xó cửa, không còn thiết tha đến cuộc đời.
Sự chuẩn bị của Tô Hoài cho sự trỗi dậy của Mị bắt đầu từ không khí mùa xuân.
Những chiếc váy hoa sặc sỡ phơi mình trên mỏm đá, khoe sắc thắm trong nắng xuân, như những cánh bướm dập dìu, khơi gợi niềm yêu đời, khát khao tự do bị chôn vùi bấy lâu nay trong tâm hồn Mị.
Mùa xuân Tây Bắc với những âm thanh rộn rã, màu sắc tươi vui đã đánh thức Mị. Tiếng sáo gọi bạn tình lửng lơ ngoài đầu núi đã lay động trái tim tưởng chừng đã ngủ quên của cô.
Tiếng sáo du dương, lúc ẩn lúc hiện ngoài đầu núi, như lời mời gọi tha thiết của tình yêu và tự do, len lỏi vào tâm hồn Mị, đánh thức những ký ức tươi đẹp về một thời con gái đầy sức sống và khát vọng.
Tiếng sáo gọi bạn tình không chỉ gợi lại những kỷ niệm đẹp đẽ, mà còn khơi dậy trong Mị khát vọng hạnh phúc, mong muốn được yêu thương và tự do. Mị lẩm nhẩm theo lời bài hát, uống rượu ừng ực từng bát, như muốn trút hết những uất ức, tủi hờn.
Sự tác động của men rượu và tiếng sáo đã khiến Mị nhớ về quá khứ tươi đẹp, khi cô còn là một cô gái xinh đẹp, tài hoa, được tự do yêu đương. Ký ức ấy đã thổi bùng lên trong Mị khát vọng hạnh phúc và mong muốn đoạn tuyệt với hiện tại.
Hình ảnh Mị lén lút uống rượu bên bếp lửa, ánh mắt đượm buồn nhưng ẩn chứa sự nổi loạn, thể hiện khát khao được sống là chính mình, được tìm lại những ký ức tươi đẹp đã mất.
Mị thấy “phơi phới trở lại”, nhận ra mình còn trẻ và muốn đi chơi. Cô đến góc nhà lấy ống mỡ, bỏ vào đĩa đèn cho sáng, như thắp lên ngọn lửa của hy vọng. Mị còn búi lại tóc, lấy váy áo để chuẩn bị đi chơi.
Ánh đèn dầu leo lét, soi rõ khuôn mặt Mị với những đường nét bừng sáng, cho thấy sự thay đổi mạnh mẽ trong tâm hồn cô, khát vọng được sống một cuộc đời ý nghĩa đang trỗi dậy mạnh mẽ.
Nhưng đúng lúc ấy, A Sử xuất hiện, chặn đứng cuộc vượt thoát của Mị. Hắn trói Mị vào cột nhà, dập tắt ngọn lửa khát vọng vừa mới bùng lên.
Hình ảnh Mị bị trói đứng trong bóng tối, tóc xõa rũ rượi, ánh mắt đượm buồn nhưng vẫn ánh lên ngọn lửa âm ỉ, thể hiện sự giằng xé giữa khát vọng tự do và thực tại nghiệt ngã.
Tuy bị trói, nhưng Mị vẫn nghe thấy tiếng sáo, tiếng sáo đưa Mị đến những cuộc chơi, đám chơi. Đêm đó, Mị sống giữa hai cõi mơ và thực, ý thức được mình không bằng con ngựa, nhưng vẫn mơ về một cuộc sống tốt đẹp hơn.
Diễn biến tâm trạng của Mị Trong đêm Tình Mùa Xuân là một quá trình đấu tranh nội tâm đầy phức tạp. Mặc dù cuộc nổi loạn của Mị chưa thành công, nhưng nó đã cho thấy sức sống tiềm tàng, mãnh liệt ẩn sâu trong con người Mị. Đây là tiền đề quan trọng cho những hành động phản kháng mạnh mẽ hơn của Mị trong tương lai.
Đêm tình mùa xuân không chỉ là một chi tiết đắt giá trong truyện ngắn “Vợ chồng A Phủ”, mà còn là một biểu tượng cho sức sống, khát vọng tự do và hạnh phúc của con người, đặc biệt là những người phụ nữ nghèo khổ ở vùng cao Tây Bắc. Tô Hoài đã thành công trong việc khắc họa nhân vật Mị, một người phụ nữ có vẻ đẹp tâm hồn cao quý, dù phải trải qua nhiều đau khổ, bất hạnh, nhưng vẫn luôn khao khát được sống một cuộc đời ý nghĩa.
